Sanat Nedir?

Geçen hafta değindiğim konu bana 5 yıl önce yazdığım yazıyı anımsattı. Değişikler yaparak tekrar paylaşıyorum.

Zaman zaman bu tür felsefi sorular sorarım kendime. Bu soruyu sormama neden olan olay birkaç yıl önce ünlü Kıbrıslıtürk sanatçı Tracy Emin'in yatağının 2.2 milyon sterline satılması oldu.

"Sanat Nedir?" 1897 yılında Lev Tolstoy bu başlıklı bir kitap yazmıştı.

Kitabında, Baudelaire,Verlaine, Goethe, Beethoven, Wagner, Shakespeare gibi dünyaca ünlü sanatçıları ve onların eserlerini eleştirmektedir. Tolstoy sanatta asıl olması gerekenin, eseri oluşturan sanatçı ile onu algılayan kişi arasındaki duygu alışverişi olduğunu savunmuştur.

"Sanat bir duygunun ya da tasarının güzelliğini anlatımında kullanılan yöntemlerin tümü ya da bu anlatım sonucunda ortaya çıkan güzelliktir". Bu da Wikipedi ansiklopedisinden.

"Sanatçı, herkesin duyduğunu, herkesin gördüğünü, herkesin hissettiğini, herkesin düşündüğünü; farklı şekilde duyan, farklı şekilde gören, farklı şekilde hisseden, farklı şekilde düşünen, farklı şekilde yorumlayan, farklı şekilde yansıtandır; duyulmayanı duyan, görülmeyeni gören, olmayanı bulandır. Özetle sanat belli kalıplar içine konulamayan ve estetik olan insan duygularının dışa vurumudur".(yumurtalıekmek.com/sanat-nedir-sanatci-kime-denir/). 'Yumurtalı Ekmek' sitesi çocuklar ve gençler için hazırlanmış çok hoş bir web sitesidir. Sanatı ne güzel anlatmış.

Peki sizce nedir sanat? Sanatçı kime denir? Bunun cevabını vermek en güç şeylerden. Tarih boyunca insanlığı meşgul eden bir soru. Çok da subjektif bir kavram. İp ne kadar uzundur? sorusuna benzer. Herkese göre sanatın anlamı değişiktir.

Bir sanatın iyi veya kötü olduğunu sorgulamak cüretini ben şahsen kendimde bulamam. Sorgulayanları da yadırgarım. Sadece sanat olarak bana sunulan bir şeyi beğenip beğenmediğimi ifade etme özgürlüğüne sahibim. Öneğin, oldum olası soyut sanattan hiç hoşlanmadım. Bir resme baktığımda, anlatılmak istenilen şeyi siyah ve beyaz görmek isterim. Salvador Dali buna müstesna. Çünkü adam tüm duygularını sanatına dökmüş.

Bir gün dünyaca ünlü Tate Modern Galerisinde geziniyorum. Bir odaya girdim. Girişteki resme baktım. Üç kalın, yatay renkten oluşan bir tablo. Doğru hatırlarsam siyah, mavi ve kırmızı. Yanında uzunca bir yazı ile ressam bu tablonun kendisince anlamını yazıyor. Önceleri "Allah, Allah, bizim Jeyda'cığın resmi ne arar burada? diye soruyorum kendime! Jeyda 10 yaşındaki torunum. Ama yazıyı okuyunca ressamın hissettiği duygularla haşır neşir olma fırsatı bulup mutlu oluyorum.

Yani, birçok kimsenin savunduğu gibi, sanat, yukarıdaki Yumurtalı Ekmek sitesindeki açıklama doğrultusunda, hislerin dökümüdür. Yani, sanatta en önemli unsur sanatçının hisleridir. Dünyanın en güzel bir yağlı boya çizimine bakar ve ressamın hislerinin o resme yansıtıldığını düşünmezseniz o herkesin 'şahaser' olarak tanımladığı eser sizin için anlamsız, ruhsuz bir şeydir. En azından benim için öyledir. Sanatı gerçekten yaşamak isteyenler için Roma'daki Keats-Shelley müzesini ve Amsterdam'daki Van Gogh Müzesini öneririm.

Bazen de öyle sanatsal çalışmalar var ki birçoklarımızın sanata karşı olan liberal yaklaşımını dahi sorgulayıcı nitelik taşırlar. Kıbrıslıtürk asıllı Tracy Emin'in 'Yatağım' ismini verdiği çalışması gibi. Emin, 1998 yılında bu projeyi tanıtmıştı. Proje de ismi gibi Emin'in yatağından oluşuyor. Sabah kalktığı gibi, onarılmadan bırakılmış bir yatak. Yatağın hemen yanındaki yer prezervatifler, boş votka şişeleri, kirli iç çamaşırları, sigara izmaritleri ile dolu. Bu proje 1999 yılında prestijli Booker Prize Sanat Ödülleri yarışmasına katılmıştı. İşin en ilginç tarafı, yatağın birkaç yıl önce 2.2 milyon sterline satılması. Bir müzeye konulacakmış!

Zaman zaman metroda seyahat ederken birçoklarınız bu mekanlarda müzik çalan çok yetenekli müzisyenlere eminim rastlarsınız. Bir taraftan potansiyellerine varamamış, yetenekli sanatçılar geçimlerini sağlamak için bu yolu seçmiş, diğer taraftan bir kişinin çalışması, ünlü olduğundan 2.2 milyona satılıyor. Demek ki sanat da her şey gibi adaletsizlikten nasibini almış.

Farkındayım, yukarıda yazdıklarımla çelişkiye düşmüş bulunuyorum. Ama dediğim gibi bazen sınırları zorlayan çalışmalarla karşılaştığında, insan bu şekilde kendisi ile çelişkiye düşüyor.

Bütün bunları yazdıktan sonra, geçen haftaki yazımda sanatçı için yazdığımı tekrarlamak istiyorum.

Bana göre sanatçının toplumu içerisinde yol göstericiliği, rol modelliği, prensipli duruşu çok önemlidir. Haksızlık, adaletsizliğe karşı baş kaldırmasını bilmeli, direniş sergilemeli bir sanatçı. Devamlı olarak sorgulamalı, eleştirmeli.

"Bir ülkede, akıl ve sanattan çok maddi servete kıymet verilirse bilinmelidir ki orada keseler şişmiş, kafalar boşalmıştır".

Büyük Frederich