Dernekler Yasa Tasarısı'ndaki mali kurallar yeterli değildir (1)

Yayın Tarihi: 06/04/15 08:00
okuma süresi: 10 dak.
A- A A+

3 Mart 2015 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak halkın bilgisine sunulan Dernekler Yasa Tasarısında yapmış olduğum inceleme sonucunda, her ne kadar da mali konulara bir tür disiplin getirilmesine çaba harcanmış ise de, derneklerin muhasebe kayıtlarının tutulması ve mali tablolarının denetimi hakkında bazı önemli eksikliklerin olduğunu gördüm. Şöyle ki muhasebe kayıtlarına ilişkin usul, esas ve yeknesaklık ile zaman aşımı öngören kurallara yer verilmemiştir. Genel Kurulda Denetleme Kurulu üyeliklerine atanacak olan kişilerin denetimle ilgili eğitim, bilgi ve tecrübeye sahip olup olmadıkları hususunda hiçbir kural öngörülmemiştir. Keza, Tasarının 21(2)(A). maddesi uyarınca İçişleri Bakanlığının ve ilgili Kaymakamlıkların da mali tabloları denetleyebileceğine ilişkin kural öngörülmüş olmasına rağmen bu denetim işlemi tercihe veya takdire bırakılacağına zorunlu hale getirilmeli veya bu konuya başka çözüm yöntemi bulunmalıydı. Aksi takdirde bu yetki de istismara açık olacaktır.

Örneğin, bu kurala alternatif olarak Dernek ile benzeri örgütlerin mali tablolarının bağımsız denetimi ve raporlama işlemlerinin yapılması bu konuda profesyonel olan ve Maliye Bakanlığı tarafından yetkilendirilen, "Yetkili Muhasip-Murakıp" unvanına sahip kişi veya firmalar tarafından yerine getirilmesi zorunlu hale getirilebilirdi.

Amacım, sosyal sorumluluk anlayışı içinde gönüllülük esasına dayalı faaliyet gösteren Dernek ile benzeri Örgütlerin faaliyetlerini gerçekleştirmek amacıyla elde etmiş oldukları gelirler ve sahip oldukları taşınır, taşınmaz malları ile yapmış oldukları harcamaların sadece kendi bünyelerinde oluşturulan ancak mali denetimle ilgisi olmayan Denetleme Kurulu üyeleri tarafından denetlenmesi yerine veya buna ek olarak bağımsız denetim yetkisine sahip kişi veya firmalar tarafından da denetlenip raporlanmasının yürürlükteki vergi uygulamalarına destek sağlanması bakımından bu konular üzerinde durmayı her bakımdan yararlı gördüm.

Kıbrıs Cumhuriyeti döneminden beri yürürlükte bulunan 6/1961 sayılı Türk Cemaat Meclisi Birlikler ve Dernekler Yasası veya diğer yasalar uyarınca sivil inisiyatife ve gönüllülük anlayışına dayalı olarak topluma hizmet vermek amacıyla çeşitli statüler ve yasalara istinaden kurulup tescil edilen Dernek, Birlik, Cemiyet, Kulüp, Vakıf, Meslek Odaları, Federasyonlar ve benzeri kuruluşlar "Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlar" olarak faaliyet gösteren tüzel kişiliğe sahip bu Örgüt yönetimlerinin sadece üyelerine değil Devlete, dolayısıyla kamuya da hesap vermelidirler. Bu zorunluluğun nedeni ise sözkonusu Örgütlerin mali kaynaklarını ve diğer mal varlıklarını üyelerden (halktan), devletten ve hayır fonlarından karşılamalarının oluşturduğu kamusal hesap verebilirlik ile şeffaflık gerçeğidir. Sözkonusu kurallar bugüne kadar yürürlükte bulunan ilgili yasalarda eksik ve gerektiği gibi düzenlenmediği veya çağımızın gereklerini karşılayamaz durumda kalmış olmasından dolayı bu Örgütlerin tüzüklerindeki kurallar istismara açık hale dönüşmüştür. Kaldı ki, son yıllarda bazı Dernekler ile benzeri örgütlerinin faaliyetleri gerek keyfi, gerekse kişisel amaçlar ve sair nedenlerle amaç dışı kullanıldığı iddialarını da görmemezlikten gelemeyiz.

Yıllarca çeşitli kulüplerde ve derneklerde aktif sporcu, yönetici olarak görev almış ve halen de görev yapan birisi olarak bu Tasarı hakkındaki görüşlerimi kamuoyu ile paylaşmayı uygun gördüm. Bu nedenlerden dolayı Dernekler ile benzeri örgütlerin etkin faaliyette bulunmaları için gerekli olan finansal kaynakların tüzüklerinde öngörülen amaçlar doğrultusunda kullanımını sağlamak amacıyla özellikle mali konulara ilişkin aşağıdaki düzenlemelerin bahse konu Tasarının içeriğinde yeralmasının KKTC'nin sosyo-ekonomisi bakımından yararlı görmekteyim.

  1. Denetim, idari ve mali bakımdan yapılacak şekilde düzenlenmeli ve Genel Kurulda Denetleme Kurulu organına seçilecek kişiler Dernek ile diğer örgütlerin sadece idari ve mali konulardaki iç denetimini yapmaktan ve Yönetim Kuruluna bilgi vermekten sorumlu tutulmalıdır. Mali Tabloların Yıllık dönemsel denetimi ve raporlaması işlemleri, Bağımsız Denetçilere (Maliye Bakanlığı tarafından yetkilendirilen "Yetkili Muhasip-Murakıp" unvanına sahip olanlara) veya Denetim Firmalarına yaptırılması zorunlu hale getirilmelidir. İlgili Bakanlığın ve/veya ilgili Kaymakamlıkların herhangi bir zamanda ve konuda denetim yapabilme hakkı ise saklı tutulmalıdır.

  2. Tasarının 21(1). maddesi uyarınca Dernek ile diğer örgütlerin faaliyetlerine ilişkin gelir ve gider özetlerinin yılsonu itibarıyla düzenlenmesi ve ilgili yılı izleyen yılın Mart ayı sonuna kadar ilgili ilçe Kaymakamlıklarına verilmesi yükümlülüğü gerçeklerle bağdaşmadığı için uygulamada sorunlar yaratacaktır. Çünkü tüm Dernek ve diğer örgütlerin Tüzüklerine göre her yılsonu itibarıyla Genel Kurul yapmaları mümkün değildir. Bu kuruluşlar genellikle tescil tarihlerini dikkate alarak yıllık veya iki/üç yıllık dönemler itibariyle Genel Kurul yapmaktadırlar. Bu dönemler de yılın herhangi bir ayına tekabül etmekte olduğundan tüm kuruluşların her yılın Mart ayında beyanname vermeleri olanaksızdır. Bu kuralın yerine, gerçekleştirilen Genel Kurulu izleyen 15 gün içinde verilmesi gereken belgelerin ilgili Kaymakamlığa verilmesi kuralı getirilmelidir.

Öteyandan, bu kuruluşların çeşitli nedenlerle gerçekleştirme durumunda kalacakları Olağanüstü Genel Kurul Toplantıları itibarıyla düzenleyecekleri raporları ile gelir, gider veya diğer işlemlere ilişkin sonuçlarının ilçe Kaymakamlıklarına beyannameyle ne zaman verileceği belirtilmemiştir.

  1. Tasarının 21(2)(B). maddesi uyarınca Bakanlığın ve Kaymakamlığın yapacağı denetimlerin en az 7 iş günü önceden ilgili Derneğe ve diğer örgütlere yazılı bildirilmesi, denetimin amacını ve etkinliğini büyük ölçüde azaltacağı, hatta anlamsızlaştıracağı için süre verme zorunluluğunun kaldırılması gerektiğine inanmaktayım.

  2. Yasanın "Tesfir" yanbaşlıklı 2'ci maddesinde "Dernek" tanımına daha da açıklık getirilmelidir. Örneğin, kulüpler, birlikler, cemiyetler, özel vakıflar ve Şirketler Yasası'nın 20'ci maddesine istinaden kurulan sivil toplum örgütleri de "kar amacı gütmeyen örgütler" kapsamında olduklarından bu örgütler için de Tasarıda öngörülen mali kurallar ile denetim zorunluluklarına ilişkin kurallar getirilmek suretiyle benzeri amaçlarla kurulan ancak değişik yasalar altında tescil edilen sivil toplum örgütlerinin denetim ve işlevlerine de yeknesaklık sağlanmalıdır.

  3. Tasarının 7. maddesi Dernek tanımı kapsamındaki tüm sivil toplum örgütlerinin tüzüklerine "bağımsız mali denetim ve raporlanması" zorunluluğu getirilmelidir.

Ayrıca, Tasarının 12(1)(C). maddesinde belirtilen Denetim Kurulu üyelerinin profesyonel/bağımsız denetçi olmadıkları için tatminkâr ve genel kabul görmüş denetim standartları ile ilkeleri kapsamında görev yapamayacakları gerçeği dikkate alınarak bu Kurulun, Dernek ile benzeri örgütlerin iç denetimine yönelik görev yapmalarına olanak sağlanmalıdır.

  1. Yıllık mali tabloların incelenmesi ve yorumlanmasında doğru kanaata varılması amacıyla Dernek ve benzeri örgütlerin bu Örgütlerin tutacakları muhasebe defterlerine ilaveten, tek tip muhasebe planı ve mali tabloların düzenlenmesi zorunluluğu da getirilmelidir. Bu konuda, Dernek ve benzeri örgütlerin gelir miktarları, üye sayıları, sahip oldukları taşınır ve taşınmaz malları dikkate alınarak sınıflandırılmak suretiyle Bakanlar Kurulunun yayımlayacağı tüzük kuralları uyarınca öngörülecek "tek tip muhasebe planı" uyarınca mali tablolarına yeknesaklık sağlamalıdır. Bu uygulama, Türkiye ve birçok ülkede uygulanmaktadır.

  2. Tasarının 18. maddesinde yapılacak düzenleme ile Derneklerin ve diğer örgütlerin sahip oldukları taşınır ve taşınmaz mallarının kayıt işlemlerinde kullanılan "Envanter Defteri" kullanma zorunluluğu da mutlaka getirilmelidir.

  3. Tasarının 17. maddesine (7) fıkra eklenmek suretiyle marketlere ve kamusal yerlere kumbara veya benzeri yöntemlerle gönüllü para tahsil etmeleri yasaklanmalı veya çok etkin, halk adına denetlenebilir ve şeffaf kurallar getirilmelidir.

(Görüş ve Önerilerime Gelecek Haftaki Yazımda Devam Edeceğim)

#mesajınızvar
Levent ÖZADAM'dan
#mesajınızvar
Gözden Kaçmadı
#gozdenkacmadi

Yorumlar

Dikkat!
Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.