Devlet Laboratuvarı yandı deyip geçmeyelim (1)

Devletlerin kurumları her zaman önemlidir. Zaten olmasalardı kurulmazlardı (tabii bu konuda KKTC'nin bazı kurumları hariç) Ancak, bu kurumların faaliyetleri ve halka doğrudan veya dolaylı olarak sağladığı hizmetler değerlendirildiği zaman bunların "çok önemli olanlar" ile "daha az önemli olanlar" veya "stratejik olanlarla", "stratejik olmayanlar" olarak sınıflandırmak mümkündür.

"Stratejik" olarak sınıflandırılanlar, öncelikle halkı sağlık ve güvenlik bakımından doğrudan doğruya ilgilendiren ve önceden belirlenen amaçlara ulaşmak için kullanılan tesisler, araçlar ve yöntemler ile buralarda görevlendirilen personelin mesleki niteliklerine dayalı olan özellikli kurumları anlatır.

Örneğin çok önemli stratejik kurumlardan bazıları, Güvenlik Kuvvetleri, Hastaneler, Devlet Laboratuvarı, Mahkemeler ve Limanlar gibi kurumlardır. Bu kurumlar gerek personel gerekse tesisleri ve lojistik destekleri ile bir bütünsellik oluşturur. İşte bu kurumlardan bir tanesi Sağlık Bakanlığı kurumları altında yeralan ve gerek halk sağlığı gerekse adli konularda çok önemli görevler yapan Devlet Laboratuvarı'dır. Konuya ilişkin görüşlerimi açıklamadan önce hazineye ait veya tasarrufunda bulunan taşınır ve taşınmaz mallarının önemli sorumluluklarına ilişkin yasal düzenlemeler hakkında bilgiler vermeyi uygun gördüm.

Bu kurumumuzun ne kadar önemli olduğunu gösteren en belirgin husus 82/1991 sayı "Devlet Laboratuvarı (Kuruluş, Görev ve Esasları) Yasası olup bu Yasanın 3. maddesi şöyledir.

	" 3.	Dairenin kuruluş amaçları şunlardır:
		(1)	Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde yürürlükte olan mevzuata uygun olarak her çeşit ham ve mamul maddelerin kalite kontrol analizlerini, ilaç kalite kontrol analizlerini, adli kimya analizleri, pestisit kalıntı analizlerini, besin ve suların kalite kontrol ve analizlerini, besin ve çevre maddelerinde radyasyon tayin ve tespitlerini, çevre kirliliğine neden olan maddelerin analizlerini ve tıbbi analizler dışındaki her türlü kalitatif ve kantitatif kimyasal analizleri yapmak;"
		(2)	Analizi yapılan örneklerle ilgili olarak yürürlükteki mevzuat uyarınca dışalım ve dışsatım için gerekli sağlık, kalite ve radyasyon sertifikalarını vermek; ve
		(3)	Dairece yapılan analizlerin verilerini değerlendirerek istatistikler hazırlayıp, ülke koşullarına uygun yerel standartlar saptayarak gerekli Tüzük ve standartların hazırlanmasında önerilerde bulunup çalışmak".

Ayrıca, bahse konu Dairenin kuruluşuna ve görevlerine ilişkin düzenleme aşağıda belirtilen 4. maddesinde açıklanmıştır.

	"4.	Daire, bir Müdür yönetiminde bir Müdür Muavini ile yeterli sayıda yöneticilik, mesleki-teknik ve genel hizmet sınıfı personeli ile aşağıdaki şubelerden oluşur:
		(1)	İlaç ve Kimyasal Analizler Şubesi.
		(2)	Adli Kimya-Fen Şubesi.
		(3)	Besin Analizleri Şubesi.
		(4)	Mikrobiyoloji Şubesi.
		(5)	Pestisit Kalıntı Analizleri Şubesi.
		(6)	Radyobiyoloji ve Çevre Analizleri Şubesi".

Öteyandan, yukarıda belirtilen kuruluş amacı ile görevlerine şekline ilaveten Yasa'nın 5. maddesi Devlet Laboratuvarının başlıca görevlerini 23. maddede şöyle sıralamıştır.

	"5.	Dairenin başlıca görevleri şunlardır:
		(1)	Her türlü ilaç ve ilaç girdi maddelerinin kalite kontrol ve analizlerini yapmak;
		(2)	Sanayi girdi maddeleri ile sanayi ürünlerinin kalite kontrol ve kimyasal analizlerini yapmak;
		(3)	Kimyasal gübreler, kozmetikler ve çeşitli temizlik maddelerinin (sabun, deterjan ve benzeri) analizlerini yapmak;
		(4)	Uyuşturucu maddelerin analizlerini yapmak;
		(5)	Toksikolojik analizleri yapmak;
		(6)	Post mortem (Otopsi) örneklerinin analizlerini yapmak;
		(7)	Kriminal olaylarda emareler ve örnekler üzerindeki kan ve meni lekelerinin saptanmasını ve grup tayinlerini yapmak;
		(8)	İlgili resmi kuruluşlar ve gerektiğinde özel ve tüzel kişi ile kuruluşlarca yapılan başvuruları cevaplandırıp çeşitli adli kimya-fen konularında analizler yapmak, görüş ve önerilerini içeren raporlar düzenlemek ve yapılan analizlerle ilgili istatistikler tutmak;
		(9)	Her türlü besin maddeleri ile herhangi bir işlemden geçmiş hazır besinlerin ve bunların yapımında kullanılan girdi maddeleri ve katkı maddelerinin kimyasal analizlerini yapmak;
		(10)	İçme ve kullanma sularının kimyasal analizlerini yapmak;
		(11)	Her türlü hayvan yemi ve bunların girdi maddelerinin analizlerini yapmak;
		(12)	Besinlerin, suların, kozmetiklerin ve ilaçların mikrobiyolojik analizlerini yapmak;
		(13)	Devlet Laboratuvarına kalite kontrol için gönderilen örneklerde gereksinim duyulan her türlü mikrobiyolojik tetkik ve analizleri yapmak;
		(14)	İlaçların pirojenite, sterlite ve toksisite deneylerini yapmak;
		(15)	Besinlerde, hayvan yemlerinde ve diğer maddelerde pestisit kalıntı analizlerini yapmak;
		(16)	Besinlerde hormon ve büyümeyi düzenleyici maddelerin kalıntı analizlerini yapmak;
		(17)	Besin ve çevre maddelerinde radyasyon tayin ve tespitlerini yapmak;
		(18)	Çevre taramaları yaparak ülkemiz tabii fon radyoaktivite miktarlarını saptamak ve radyasyon haritalarını hazırlamak;
		(19)	Radyasyon erken uyarı sistemini çalıştırmak ve denetlemek;
		(20)	Havada, suda ve toprakta çevre kirliliği yapabilecek etkenleri analizlerle saptamak;
		(21)	Atık suların her türlü analizlerini yapmak;
		(22)	Analiz raporlarını usulüne göre düzenlemek ve istatistikler tutmak; ve
		(23)	Analiz bulgularına göre örneklerin sağlık ve kalite yönünden mevzuata ve standartlara uygun olup olmadığını saptamak".

Devlet Laboratuvarının sorumluluğu 7. maddesinde düzenlenmiş olup Dairenin hizmet alımına giren konularda görevlerini tam olarak ve etkin bir şekilde yerine getirmelerini sağlamak amacıyla gerekli önlemleri almak bakımından ilgili Bakanlıkla (Sağlık Bakanlığı) birlikte sorumlu tutulmuştur.

Ayrıca, Daire yetkilileri yapılan analizlere ilişkin olarak mahkemelerde bilirkişi olarak tanıklık yapmalarını da kurala bağlamıştır.

Yukarıda atıfta bulunduğun bahse konu Yasa uyarınca kurulan Devlet Laboratuvarının ne kadar önemli görevleri ve sorumlulukları olduğunu açıklamaya çalıştım. Bu nedenlerden dolayıdır ki bu Daireyi ülkenin çok önemli ve Stratejik kurumları arasında sınıflandırdım.

Bugünkü yazımda Devlet Laboratuvarında çıkan yangın sonucu etrafa yayılan kimyasal maddelerin neden olduğu veya olabileceği sağlık konuları üzerinde durmayacağım. Yetkililer ve ilgililer bu konudaki görüşlerini açıklamışlar ve açıklamaya devam etmekte, halkımız da bu açıklamalarına inanıp inanmamaya çalışmaktadır. Ben bugünkü yazımda konunun güvenlik ve mali boyutunu irdelemeye çalışacağım.

1990'lı yılların başında Lefkoşa'da inşasına başlanmış olan bu Laboratuvar 32/1983 sayılı Hazine Malları Yasası kapsamında taşınmaz mal olarak "Hazine Malı" yani Devletin malı, daha geniş bir ifade ile halkın malı olarak yeralır.

15/1987 sayılı Devlet Emlak Malzeme Dairesi (Kuruluş, Görev ve Çalışma Easasları) Yasası'nın amacını Devlete ait taşınır ve taşınmaz malları edinmek, yönetmek, kontrol ve muhafaza etmek olarak özetleyebilirim. Bu Yasası'nın en önemli görev ve sorumluluklarından bir tanesi 5(8) maddesinde yeralmış olup Devlete ait taşınır ve taşınmaz malları sigortalar veya sigorta edilmelerini sağlar ve/veya sigorta amacıyla ayrılan fonu yürütür. Ayrıca, bu konuya ilişkin olarak her yılın Bütçe Yasasın'da aşağıdaki kurallar da yeralmaktadır.

03.5.4.02- Sigorta Giderleri:

• Yanıcı ve patlayıcı maddelerin, ilaçların, gemilerin, uçakların ve bunlara ait depolama yerlerinin sigorta giderleri,

• Dış ülkelerdeki Devlete ait temsilcilik binaları ile Devlete ait eşyanın ve kira ile tutulan bina için yapılan kontratta sigorta zorunluluğu varsa kiralık binanın, KKTC mülkiyetinde olan veya kira ile tutulan yerlerde organizatör şirket tarafından sigorta zorunluluğu konulmuşsa sözkonusu yerlerin sigorta giderleri,

• Dış kuruluşlarla ilgili olarak taşıt sigortası (misyon şefinin kasko),

• Belgelerine göre ayrılması mümkün olmayan sigorta giderleri,

• Taşıtların zorunlu mali sorumluluk sigortası giderleri,

• İlgili mevzuatı gereği sigortalanması zorunluluğu bulunan kişi, bina, taşıt, malzeme vb. sigorta giderleri.

Yukarıda özetlemeye çalıştığım yasal dayanaklardaki kurallar Devletin kamu kurum ve kuruluşlarına ait tüm taşınır (döşeme-demirbaş, mefruşat, makineler, aletler ve cihazlar motorlu araçlar büro ile tahlil malzemeleri) ve taşınmaz malların (binalar, tesisler) bakım, onarım ve güvenliğinden ilgili kurumlar sorumlu tutulmuştur. Bu sorumluluklardan en önemli olanlardan bazıları güvenlik, su basması, deprem, doğal afetler, kundaklama yangın, hırsızlık, sabotaj vs. gibi beklenmedik olaylara karşı hertürlü kamusal mal varlıklarının sigorta ettirilmesi kuralıdır.

2016 yılı Sağlık Bakanlığı Bütçesi altında yeralan Devlet Laboratuvarı Dairesinin "Hizmet Alımları" başlıklı bütçe ödemeleri incelendiği zaman "Sigorta Giderleri" kaleminin 8.100 TL olarak yeraldığını görmekteyiz ki bu Laboratuvarın gerek binasının gerekse burada kullanılan teknik cihazların, özellikli kimyasal malzemelerin ve diğer araç, gereç ile alet-edavatın 2016 yılı itibariyle toplam rayiç bedeli dikkate alındığında yıllık sigorta primi olarak öngörülmüş olan 8.100 TL'nin yeterli olmadığı kanaatindeyim. Şayet bu tesis ve sözkonusu mallar bu rakam dikkate alınarak sigorta ettirilmişse bazı hasarların veya kayıpların tazminat ödemelerinin kapsam dışı bırakılmış olabileceğini düşünmekteyim.

Bugüne kadar Sağlık Bakanı ile Sağlık Bakanlığı Müsteşarının Devlet Laboratuvarı hakkında basına yapmış oldukları açıklamalarda bu yangının nereden kaynaklandığı ve sigorta tazminatı hakkında konuya herhangi bir açıklamada bulunmadıklarını görmekteyim.

Örneğin, Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Sn. Kemal Deniz Dana'nın 24 Şubat tarihinde basında çıkan beyanatında iki ayı aşkın bir süreden beri yangın ile ilgili Polis raporunun henüz tamamlanmadığını, yangının kundaklama mı yoksa başka bir nedenden dolayı mı meydana geldiğinin bilinmediğini açıklamıştır. Ayrıca, Laboratuvarın çalışamaz duruma geldiği için meyve, sebze vs. gıda analizlerinin de yapılamadığını, çalışanların da idari izne çıkarıldıklarını belirtmiş ve yeni bir binanın yapılması için 5 milyon TL civarında bir kaynağa ihtiyaç olduğunu da açıklamasına ilave etmiştir. Ancak, 2017 yılında bütçede böyle bir ödeneğin olmadığı, dikkate alındığında bu kaynağın sigorta tazminatından niçin karşılanmayacağını belirtmemiştir. Yoksa bu binanın inşasının veya tamiratının da mı TC kaynaklarından karşılanacağı mı bekleniyor?

Ancak, bu açıklamalar arasında Sn. Sağlık Müsteşarının narkotik vs. unsurlarla ilgili adli kimya testlerinin de yapılmadığı konusuna ilişkin adli konularda da çok sıkıntılar yaşandığı hakkında bilgiler vermemesi de dikkatimi çekmiştir.

(DEVAM EDECEK)