Vergi uyumunun sağlanmasında bilinmesi ve yapılması gerekenler (1)

Yayın Tarihi: 25/09/17 08:00
okuma süresi: 9 dak.
A- A A+

Anayasamızın 75'inci maddesi "vergi ödevleri" konusunda çeşitli kurallar içermektedir. Bu kurallardan bir tanesi KKTC'deki "herkesin (gerçek ve tüzel kişilerin) kamu giderlerinin karşılamak üzere, mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlü kılmış" olmasıdır. Bu yükümlülük öngörülürken sosyal adaletin ve ekonominin gelişmesi de dikkate alınarak örneğin, Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi gibi gelir üzerinden alınan vergilerde çeşitli muafiyetler istisnalar ve indirimlere ilgili vergi yasalarında yerverilmiştir.

İnsan psikolojisi ele alındığında ise hiçbir gerçek veya tüzel kişi elde etiği gelir üzerinden vergi ödemeyi pek sevmez. Ancak, vergisiz bir devlet yönetimi olmayacağına göre de herkesten adaletli vergi tahsil edilmesi kaçınılmazdır. Bu zorunluluğun yerine getirilmesi için de Anayasanın öngördüğü kurallar çerçevesinde vergilendirme yöntemleri ile çeşitli ceza kuralları içeren yasal düzenlemeler yapılmaktadır.

Bu nedenle, Vergi İdaresi ile vergi ödemekle yükümlü olanlar arasında vergi ödevlerinin gerektiği gibi yerine getirilip getirilmediği konusunda meydana gelecek ihtilafların önlenebilmesi veya asgariye indirilmesi amacıyla devletler çeşitli yöntemler uygulama durumunda kalmaktadırlar. Bunların bazıları aşağıda özetlenmiştir.

  • Yapılan vergilendirme işlemlerinin fazlalığı ve hatalı olması iddiası ile tekrar tezekkürünü ve uzlaşı sağlanabilmesi için yükümlülere Vergi İdaresine itiraz etme hakkı sağlanmıştır;
  • İhtilafın uzlaşı yöntemiyle çözümlenmemesi halinde uzmanlardan oluşan ve bağımsız bir yapıya sahip "Vergi İtiraz Kurulu'na" (Tax Tribunal) veya benzeri statüde görev yapan bir organa başvurma hakkı tanınmıştır;
  • "Vergi İtiraz Kurulu'nun" vereceği karardan tatmin olamayan taraflardan (Vergi İdaresi veya yükümlü) herhangi birinin kararın tebliğ tarihinden itibaren 75 gün içinde Yüksek İdare Mahkemesine başvurmak.

Vergi İdaresi ile yükümlü arasında meydana gelen vergileme işlemlerinin güvenilir ve adaletli bir şekilde gerçekleştirilmesi için vergi yükümlülerinin yasal ödevlerinin yerine getirilmesini sağlamak için vergi yasalarında çeşitli kurallar yer almıştır. Buna karşılık Vergi İdaresi'nin de yükümlülerin bu ödevleri yerine getirip getirmediğini denetleme yetkisi yanında onların vergi uyumunu sağlamak ve vergi kültürünü geliştirmek bakımından uyarıcı, anımsatıcı ve bilinçlendirici yayınlar ile etkinlikler yapma sorumluluğu vardır. Ayrıca, vergilendirme işlemleri ve uygulamaları hakkında halkın ve dolayısıyla yükümlülerin güveninin de kazanılmasının gereği karşımıza çıkmaktadır.

Halkımızı bilinçlendirmek amacıyla vergi yükümlülerinin yasal ödevlerinden önemli addettiğim bazıları hakkında aşağıdaki özet bilgileri vermeyi uygun gördüm.

TEMEL VERGİ ÖDEVLERİ:

1) Vergi İdaresine Bildirimde Bulunma Ödevi:

a. İşe başlamayı, işe başlama tarihinden itibaren en geç bir ay içerisinde işe başlama beyannamesi doldurmak suretiyle yerine getirmek;

b. İş veya adres değişikliğini ve işi bırakmayı, olayın ortaya çıktığı tarihten itibaren bir ay içende yazılı olarak bildirmek;

c. Taşınmaz mal değişiklikleri, mülkiyet veya kullanım değişiklikleri, bu değişikliği meydana getiren durumun ortaya çıktığı tarihten başlayarak iki ay içinde yazılı olarak, Bildirim Forumları veya Özel Beyannamelerle Vergi Dairesine ve/veya ilgili Belediyeye bildirilmesi zorunludur. Yazılı bildirimler taahhütlü posta ile gönderilebilir veya alındı belgesi karşılığı elden verilir.

2) Kayıt Düzeni Ödevi:

a. Normal olarak muhasebe kayıtların günü gününe veya özürsüz ve nedensiz olarak en geç on gün içinde muhasebe defterlerine işlenmelidir;

b. Aksi öngörülmediği hallerde kayıtlar Türkçe tutulmalıdır;

c. Yükümlüler iş türlerine veya statülerine göre Vergi Usul Yasasında öngörülen muhasebe kayıt defterlerinden biri kullanmak suretiyle Muhasebe Defterlerini tutmak ve gelir ile giderlerini bu defterlere kaydetmek zorundadırlar. (Örneğin, Defter-i Kebir, İşletme Defteri, Serbest Meslek Kazanç Defteri vs. gibi) Yükümlüler dilerlerse yardımcı ek defterler de tutabilirler;

d. Muhasebe kayıt işlemlerinin bazı koşullara bağlı olarak Tek Düzen Muhasebe Planı kapsamında yapılmasına olanak tanınmıştır.

e. Kullanılacak Muhasebe Defterlerinin Vergi Dairesinde onaylatılması yasa gereğidir. Ancak, 24/2015 sayılı Vergi Usul Yasasında bu konuda yapılan değişikliğe ilişkin Tüzük henüz yayımlanmadığı için 2015 yılından sonra onay işlemleri uygulanmamaktadır.

3) İşlemler için Belge Düzenleme, Verme ve Alma Yükümlülüğü:

a. Mal satanlar ve hizmet sunanlar Vergi yasalarının öngördüğü şekilde yazar kasa veya parakente satış fişi, fatura, makbuz, irsaliye, gider pusulası, müstahsil makbuzu, serbest meslek makbuzu, taşıma ve sevk irsaliyesi ve benzeri belgeleri düzenleme ve talep edilmese dahi bu belgeleri mal ve hizmeti alanlara vermek zorundadırlar;

b. Düzenlenecek sözkonusu belgelerin Vergi Dairesinin onayına bağlı olarak Anlaşmalı Matbaalarda bastırılması gerekir;

c. Mal ve hizmet alanlar da belge almak zorundadırlar;

Yukarıda belirtilen zorunluluklara uymayanlara yürürlükteki aylık asgari ücretin ¼'ü (dörtte biri) tutarında her verilmeyen belge için Özel Usulsüzlük Cezası kesilir.

d. Düzenlenen belgelerin ve kayıtların 7 yıl süreyle saklanması yasa gereğidir. (Başka ülkelerde bu süre 5 yıldır).

4) Beyanname Verme Yükümlülüğü:

a. Bir önceki yılına ilişkin Yıllık Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi Beyannameleri ile denetimi yapılmış yılın hesaplarıyla birlikte Nisan ayı sonuna kadar verilmesi;

b. Vergi kesmekle (stopaj yapmakla) sorumlu olanların yaptıkları ödemelerden kestikleri vergilerin ilgili Stopaj Beyannamesi ile birlikte vergiyi doğuran olayı takip eden her ayın 15'inci gününe kadar Vergi Dairesine verilmesi ve kesilen vergilerin ödenmesi;

c. KDV Beyannamelerinin ilgili ayın kayıtlarını içerecek şekilde doldurularak şahıs işletmelerinde takip eden her ayın en geç 25'inci gününde, şirketlerde ise 20'nci gününde verilmesi ve KDV'nin ödenmesi; (İlgili ayda hiçbir faaliyet olmasa dahi beyanname verme zorunludur)

d. Müşterilerin ve diğer ilgililerin bilgilendirilmeleri veya uyarılmaları amacıyla tüm vergi yükümlülerinin "Yükümlü Kayıt Belgesi" perakende satış yapanların ayrıca işyerlerine "Fiyatlara KDV Dâhildir" ve "Özel Usulsüzlük Cezası" levhalarının görülecek yere asılması;

e. İlk defa mal iktisap edenler dâhil taşınmaz mal alımı, satımı, inşası vs. nedenlerden dolayı mülkiyette veya taşınmaz malda meydana gelen değişiklikler hakkında malın bulunduğu Belediye'ye Özel Beyanname verme yasal zorunluluktur.

Yukarıda belirtilen vergi ödevlerini yerine getirmeyenler için yasalarda öngörülen çeşitli para cezaları, gecikme zamları ve faizleri mevcuttur. Bu cezaların uygulanmasında Vergi Dairesi'nin de gerekli hassasiyeti göstermesi ne kadar gerekliyse, Vergi Usul Yasasındaki "Pişmanlık ve Islah", "cezalarda indirim" ve "Tekerrür Cezası" kurallarını da göz önünde bulundurarak halkın çeşitli vasıtalarla eğitilmesine gerekli önem verilmelidir.

Ayrıca, zor durumda olmaları nedeniyle vergilerini ödemekte güçlük çekenler için, Maliye Bakanının 24 ayı aşmayan bir süre ile sınırlı olma koşuluyla bu vergileri tecil etme ve/veya taksitlendirme yetkisi de vardır. Keza, "doğal afetler" ve "yoksulluk" nedenleriyle vergi ödeme gücünü kaybetmiş olan yükümlülerin tahakkuk etmiş vergilerinin silinmesi için Maliye Bakanlığı vasıtasıyla Meclise başvurmaları ile mümkün olabildiğinin de bilinmesinde yarar vardır.

Sayın Maliye Bakanı vergi gelirlerinin artırılması ile ilgili verdiği beyanatlarda Vergi Dairesinin e-vergi projesi çalışmaları kapsamında otomasyona bağlanacağını dolayısıyla vergi gelirlerinde artışlar olacağı ve kayıtdışılığın da kayıt altına alınacağını belirtmektedir. Bu konuda ilk kez başlatılan e-vergi uygulaması çalışmalarını gayet olumlu ve yararlı görmekle birlikte hedeflenen amaçlara ulaşılmasına bunu yeterli görmemekteyim.

(DEVAM EDECEK)

#mesajınızvar
Levent ÖZADAM'dan
#mesajınızvar
Gözden Kaçmadı
#gozdenkacmadi

Yorumlar

Dikkat!
Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.