İngiliz'in Kıbrıs 'Beslemeleri'
1870 doğumlu Sir Charles William James Orr 1918 yılında bastırdığı "Cyprus Under British Rule" adlı eserinde 1878 yılında toprağı Osmanlı, idaresi İngiliz olan koloni öncesi Kıbrıs'ın 1910 mâli yılına müspet bir şekilde yansıdığını anlattığı İngiliz Yönetiminin 'dâhiyane' mali düzenlemesiyle övünür
Sir Orr, Kraliyet İdaresi Kıbrıs kaleminden bahisle Büyük Britanya'ya sorumlu kişi olarak şöyle yazar: "Son düzenlemeyle Kıbrıs'ın, Hazine denetiminden sonunda kurtulması olağanüstü yararlı oldu: Bu, en azından kılı-kırk yararak günlük harcanan bir kuruşun bile peşinde koşan Hazine yetkilileriyle uzun uzadıya yazışmaların ve onların rahatsız edici müdahalelerinin önüne geçti. Aynı zamanda Kıbrıs, gelir fazlasının en sonunda sahibi oldu. 1907 yılına kadar ada, zorunlu giderleri gelirini aşan ve her yılsonunda babasından açığı kapatacak miktarı alan bir delikanlıyla karşılaştırılabilirdi. Açıkçası eğer babası delikanlımıza sabit ve düzenli ödenek verseydi gencimiz, sıkı bir iktisat, kabiliyet ve basiretle kazanma kapasitesini çoğaltıp bakmakla yükümlü olduğu kişileri daha konforlu yaşatabileceği büyükçe bir miktarı her yıl tasarruf edecekti. Ortaya çıkan sonuç, eski sistemi bunca yıl muhafaza etmenin ne kadar akılsızca olduğunun kanıtıdır"
**
Hayret verici değil mi?
Bugün "Anavatan-Yavruvatan" yerine tam 107 yıl önce İngiliz, "harçlık peşinde koşan bir delikanlı gençle imparator babadan" söz ediyor kamu yönetiminin reel sorunlarından bahsederken
Hatta dert yanarken bir demediği 'besleme'
"Kıbrıs'ı yeniden Ortaçağdaki aydınlık ve ferah günlerine kavuşturacağını" anlatan İngiliz ülküsünün adada karşılaştığı sayısız sorunlar ve bunlara yaklaşım biçimi bugün dahi okuyanları hayrete düşürür nitelikte ve çoğumuzun kaldıramayacağı bir mahiyettedir
Ada tarihinde çok su götüren Kamu yönetimi ve Maliye arasındaki çelişki ve ilişkilerin kökeni esasen İngiliz Yönetiminin kendi yazılı tespitlerinin de ötesindedir
**
Kıbrıs hakkında bir idareci olarak yazan Kaptan Orr, ilerleyen yıllarda âdeta isyan eder.
'Değişimin' bir türlü tam anlamıyla gerçekleşmediğini oturur ve sayfalarca anlatır
Esas gerekçesini ise nihayet "yenilikleri benimsemek ya da hayat tarzı ile iş yapma biçimini değiştirmek istemeyen Kıbrıslıların ana rahminden dünyaya düşen tutuculuğu ve hareketsizliğine" bağlar
Evet, evet tam olarak böyle söyler!
Bundan dolayı der Sir, idare haklı olarak muhtemelen yenilikleri ihtiyatla yerleştirip cesur olmayan ama dikkatli bir politika izlemek zorundaydı
Yerini yenisine devreden ve adadaki iklimin Kıbrıs'taki İngiliz memurlarını bir hayli yıprattığını da tasvir eden Sir Charles W.J. Orr, Kıbrıs'la ilgili esas kanaatini ise 100 yıl önce sarf ettiği şu acı sözlerle dile getirir:
" ne var ki Kıbrıs'ın 40 yıldır ilerlemeyişinin bütün sorumluluğunu, aşırı bürokratik İdare'nin veya gelişigüzel memur seçiminin üzerine atmak yanlış olur. İnsanların bizzat kendileri ilerlemenin (progress) gerektirdiği nitelikten yoksundu. Çünkü kendi koşullarını düzeltmeye çalışmak yerine İdare'ye fazla bel bağlamışlardı. Yapıcı reformlar üzerinde düşünmeyi İdare'ye pratik projeler sunmakla birleştireceklerine, eleştiri yapmakla yetinmişlerdi..."
**
Bu sözler, herhangi bir Türkiye Lefkoşa Büyükelçisi ya da TC Yardım heyeti mensubuna ait değil!
Yüz yıl önce İngiliz İdaresinin 'beslemeleri' için sarf ettiği acı sözler sadece
Hatta bu laflar bir şey değil Bin bir, on bin bir beteri var!
Bu metinleri, istifa eden Eğitim Bakanı Arabacıoğlu ve münakaşaları ile KKTC'ye Su Temin Projesi çerçevesinde şu sıralar uç gösteren fırtına tartışmalar nedeniyle hatırlatmak ihtiyacı hissettim.
Çünkü bir yandan projenin muhatabı Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanı Hamit Bakırcı'nın "bu projeyi ne bakanlık ne belediyeler idare edecek kapasitede değil. Biz, bu suyu yönetemeyiz" sözleri var; diğer yandan da 'idare edemiyorsan o bakanlıkta ne işin var' tepkileri
Bir de doğru söyleyeni dokuz köyden kovar-cılar var ki ona da bilahir yine İngiliz belgeleriyle değineceğiz
Yorumlar
Dikkat!
Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.