Çağdaş vergi sistem anlayışı

Yayın Tarihi: 25/11/13 07:00
okuma süresi: 8 dak.
A- A A+
Tarihsel gelişim süreci içerisinde vergi gelirlerinin hangi kaynaklardan ve matrahlar üzerinden alınması gerektiği tartışma konusu olmuştur. Ayrıca, bir veya birden fazla vergi türü sistemi uygulamasından hangisinin en faydalı olduğu tartışılmıştır. Diğer bir anlatımla, tek vergi türü sistemi mi? yoksa daha fazla vergi türü, yani "çoklu vergi türü" sisteminin uygun olup olmadığı konusunda çeşitli görüşler her zaman tartışma konusunu oluşturmuştur.

Tek vergi türü sistemi, devletin gereksinim duyduğu gelirin tümünün sadece bir vergi kaynağı uygulamasından elde edilmesidir. Bu sistemin uygulanmasının faydalı olacağı görüşünü ileri sürenler, devletin gereksinimi olan vergi gelirlerini belirli bir kaynağın vergilendirilmesine dayandırılmış olmasını gerek vergi tahsilat harcamalarının düşük oluşu, gerekse uygulama bakımından daha etkin ve kolay bir yöntem olduğu savına bağlanmıştır.

Birden fazla vergi türü sistemi uygulamasının doğru bir görüş olduğunu savunanlar ise, tek tür vergi konusu olan kaynağın azabileceği veya ortadan kalkabileceği gerçeğini gözönünde bulundurarak, bu kaynaktan alınan verginin ekonomisini n tümünü kapsamaması olanağı, vergi kapsamındaki yükümlülerin vergi konusu kapsamına girmemek veya bu kapsamdan çıkmak için ekonomik faaliyet sahalarını değiştirebileceklerini, dolayısıyla devletin gereksinim duyduğu vergi gelirlerini tek bir vergi türüne konu olan kaynaktan sağlayamayacağını vurgulamak suretiyle ifade etmişlerdir. Diğer bir anlatımla, devletin sosyo-ekonomik görevlerini yerine getirmek bakımından çeşitli zorluklarla karşılaşılacağı, bundan dolayı tek tür vergi sistemi yerine, vergi ödeme gücüne dayalı adalet, eşitlik ve güvenlik ilkelerine uygun, vergilendirilebilir özellikteki çeşitli kaynaklardan çeşitli isimler altında vergi alınmasının daha uygun bir yöntem olduğu savunulmaktadır.

Bu hususta kavram kargaşasını önlemek bakımından şunu açıklamayı gerekli gördüm. Geçmiş yazılarımda tek oranlı ve çok oranlı vergi uygulamaları ve yöntemlerinden bahsetmiştim. Dikkat edilmesi gereken husus bugünkü bahsettiğim konu vergi kaynağı sistemine ilişkin olup vergilendirme yöntemi ile benzerliği yoktu.

Tek vergi türü sistemi uygulamasını savunanların esas almaları gereken kaynaklardan bazıları şunlardır:

  • Taşınmaz mal değer artışları;

  • Her türlü harcama bedelleri;

  • Sermaye artışları;

  • Enerji kullanımı;

  • İlk madde (ham madde) kullanımı;

  • Doğal kaynakların kullanımı;

  • Gelirin elde edilmesi.

Kanımca, tek vergi türü sistemi konusunda ileri sürülen görüşler ışığında devletin ihtiyaç duyacağı geliri elde etmenin aşağıdaki nedenler dolayısıyla yeterli veya mümkün olamayacağıdır.

  • Verginin konulduğu kaynağın tüketilmesi olasılığı;

  • Uygulamanın Vergi İdaresi ile yükümlüler arasında çeşitli zorlukların oluşması;

  • Yeteri kadar verimli ve adil olmayışı;

  • Toplumsal vergi psikolojisinin olumsuz yönde etkilenmesi;

  • Yükümlülerin vergi dışında kalma girişimlerinin hızlanmasının neden oluşturması;

  • Vergi yükünü ağırlaştırdığı için tahsilatı güçleştirir ve/veya geciktirir.

Tek tür vergi sistemi uygulaması kapsamında öngörülmüş olan "genel gelir vergisi", her türlü gelirin vergilendirilmesine ilişkin olup çeşitli isimler ve sistemler altında yapılan vergi uygulanması yerine, gerçek veya tüzel kişiler tarafından elde edilen tüm gelir türlerini kapsayacak şekilde genel bir gelir vergisi uygulamasının, gerek vergi ödeme gücüne daha uygun düşeceği ve daha adaletli olacağı, gerekse Vergi İdaresi ile yükümlüler arasındaki ihtilafları büyük ölçüde azaltacağı iddia edilmektedir.

Tek tür vergi sistemi uygulamasını ancak doğal kaynaklarından sürekli ve büyük miktarlarda gelir elde eden ülkeler gerçekleştirebilir. Yukarıda belirtmiş olduğum sakıncalar ve gerçekler nedeniyle çok kaynaklı vergi sistemi uygulaması tek vergi sisteminin önüne geçmiş olup tüm demokratik ülkelerde uygulanmaktadır.

Dünyadaki monarşi yönetimlerinin büyük ölçüde ortadan kalkması, demokrasi ile yönetilen devletlerin çoğalması, yeni buluşlar ve gelişmelerin devletlerin görev ve sorumluluklarının büyümesine neden olması dolayısıyla gelir kaynaklarının artırılmasını zorunlu kılmıştır. Bu nedenle, demokrasinin gelişimine paralel olarak çağdaş vergi hukukunun bugünkü içeriğinin gelişmesini sağlamış ve çoklu vergi türü uygulamasına geçiş için en büyük gerekçeyi oluşturmuştur.

Devlete ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının kamu otoritesine dayalı yapılan vergilendirme işlemleri ile tahsilatının tamamını ifade eden vergi sistemlerinin mutlaka yasalara dayandırılması zorunludur. Ancak, bunun daha da önemlisi, vergi hukukunun özellikle ödeme gücü, eşitlik, genellik ve adalet ilkelerine dayanması, ilgili yasalar uyarınca Bakanlar Kuruluna vergi, resim, harç, fon ve benzeri yükümlülükleri belirleme yetkisi verilmesinin Anayasa'mızın 75(3). maddesinin öngördüğü kurallar kapsamında yasanın belli ettiği yukarı ve aşağı hadler içinde kalmak, ölçü ve ilkelere uygun olmasının çok büyük önemi hatta zorunluluğu vardır.

Öteyandan, vergi türü ve kaynağı sayısının çokluğu, daha fazla kaynağın vergilendirilmesine ve gereksinim duyulan gelirin daha kolaylıkla sağlanabilmesine olanak sağlarken, düşük ve makul sayılabilecek vergi oranları ile esas ve kıstaslarının uygulanmasının, sosyo-ekonomik hedeflere ulaşılabilmesinde çok büyük önemi vardır. Ancak, vergi tür ve kaynaklarının aşırı düzeye çıkarılması, gerek bunların yönetimi, gerekse yükümlüler bakımından izleme ve uygulama zorunluluklarını da beraberinde getireceği gerçeğinin gözönünde bulundurulması gerekir.

Bu duruma neden olmamak ve halen yürürlükte bulunan ancak "maliyet-fayda" ilkesine uymayan mevcut bazı vergi, resim, harç, fon v.b. uygulamalar ile uygulama usullerinin de gözden geçirilerek gelir getiriciliğinden daha fazla gider oluşturanların yürürlükten kaldırılması ve/veya basitleştirilmesi gerçekleştirilmelidir.

Çoklu vergi kaynağı sistemi uygulamasının önemli özelliklerden bir tanesi de "vergi yükü" gerçeği ve yaratacağı olumsuz etkilerin çok iyi hesaplanmasıdır. Bu nedenden dolayı vergilerin düşük oranda ve/veya miktarlarda uygulanabilmesi, yükümlülerin daha az psikolojik baskı hissetmelerine neden olacağından kayıtdışılığa başvurmak suretiyle vergi dışı kalma, vergi ödememe, az vergi ödeme veya vergiden kaçınma girişimlerini ortadan kalkmasına veya büyük ölçüde azalmasına katkı sağlayacaktır.

Yükümlüler bakımından vergi sistemlerinin gerek daha verimli ve etkin olması, gerekse vergi yükünün daha makul ve adil olması için çeşitli vergilerin birbiri ile uyumlu ve ekonomiyi olumsuz yönde etkilemeyecek şekilde uygulanmasına yönelik düzenlemelerin yapılması gerekir. Sadece bütçe ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla yapılacak vergi, resim, harç, fon v.b. düzenlemeler veya artışlar belki günü kurtarmaya yetebilir ancak ekonominin iyileşmesine ve büyümesine hiçbir yararı olamaz.

#mesajınızvar
Levent ÖZADAM'dan
#mesajınızvar
Gözden Kaçmadı
#gozdenkacmadi

Yorumlar

Dikkat!
Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.