"Gayrimaddi haklar" nedir? Neden ülkeler için önemlidir?

Yayın Tarihi: 03/02/14 08:00
okuma süresi: 7 dak.
A- A A+
Son haftalarda ülkemizin yazılı ve görsel basınında yeralan konulardan bir tanesi de, "Digitech İletişim Hizmetleri Ltd."'in yasal ve işyeri merkezi Türkiye'de kayıtlı bulunan Digitürk A.Ş. isimli şirkete gayrimaddi hak ödemelerinin KKTC'deki vergilendirilmesi durumunun yaratmış olduğu tartışmalardır.

Bu konuda Vergi Dairesinin yapmış olduğu vergilendirme işlemine karşı ilk kez yargıya başvuru konusu olan ancak yargı kararı verilmeden davanın vergi kaybı pahasına geri çekilmesinin kamuoyunda yaratmış olduğu tartışmalara konu olan ancak halkımız tarafından pek de bilinmeyen "Gayrimaddi Haklar" tanımının ne olduğu ve bu haklardan doğan gelirlerin nasıl vergilendirildiği hususunu gündeme getirmiştir. İlgililerin ve halkımızın bu konuda doğru değerlendirme yapmalarına olanak sağlamak için bazı bilgiler vermeyi uygun mütalaa ettim.

Globalleşen dünyamızda mal satışları veya kiralanması kadar gayri maddi hakların satışı veya kullanma hakları da büyük aşama kaydetmiş ve kaydetmeye de devam etmektedir. Hızla gelişen iletişim teknolojisi de buna ivme kazandırmış olup bu haklar sınır tanımadan ülkeler arasında kesin veya belli bir süre için devredilmekte, buna karşı da büyük bedeller ödenmektedir. Bu nedenlerle uluslararası ticaretin ve rekabet ortamının gelişmesi, işletmelerin fark yaratma ve rakiplerinden öne geçme uğraşları ile yeni pazarlama teknikleri ortaya çıkması dolayısıyla gayrimaddi hakların önemini ve ekonomik değerini artırmıştır.

Öteyandan, gayrimaddi hakların ekonomik değerlerinin artmasıyla birlikte bu hakların elde edilmesi için ödenen miktarların işletmelerin bilançolarında da önemli yer almaya başlamıştır. Bu haklardan özellikle marka, patent, model, tasarım, know-how, franchising ve fikri haklar (telif hakları) bazı işletmelerin toplam varlıklarını oluşturmaya başlamıştır. Sözkonusu haklardan örnek vermek gerekirse KKTC'de en yaygın olan bilgisayarlı "Muhasebe Programları" vs. programlar örnek olarak gösterilebilir. Bu programlar satılabileceği gibi belki süre ve koşullarla da kullanım hakları devredilebilir.

İşletmeler bakımından gayrimaddi hakların öneminin artmasına paralel olarak bu haklar ipotek veya rehin verme gibi hukuki işlemlere de konu edilmektedir. Bu nedenle de birçok ülkeler bu konuda gerekli yasal düzenlemelerini yapmışlar veya tadil etmişlerdir. Diğer bir anlatımla, taşınır ve taşınmaz mallarda uygulandığı gibi gayrimaddi haklar da sürekli veya geçici sürelerle kullanımları devredilebilmekte ayrıca rehin olarak da verilebilmektedir.

Gayrimaddi haklar özetle aşağıdaki unsurlardan oluşur:

  • Arama, İşletme İmtiyaz Hakları

  • Fikri Haklar (Telif Hakları)

  • Teknik Bilgi (Know-How) Hakları

  • Marka, Patent, Model ve Tasarım Hakları

  • Franchising Hakları

Gayrimaddi haklar ve bunların vergilendirilmesine ilişkin kurallar her ülkede olduğu gibi KKTC vergi hukukunda da yeralmıştır. Bu hakların vergi hukukunda yeralmasının en önemli nedenlerinden biri, bu hakların ticari emtia gibi bir mal olmayışı dolayısıyla gümrük mevzuatına tabi olmaması ve bu hakların gerek yurtiçinde alım-satımı, gerekse ithalatının ve ihracatının yapılabilmesi nedeniyle bunlardan elde edilen yurtiçi ve yurtdışı gelir veya kazançların vergilendirilmesinde etkinlik sağlanmasıdır.

Bu konuda 24/1982 sayılı Gelir Vergisi Yasası'nın 4(1)(h)(viii) ve 31(1)(d) maddelerinde açık kurallar mevcuttur. Ayrıca, 41/1976 sayılı Kurumlar Vergisi Yasası'nın 12(5) ile 27/1977 sayılı Vergi Usul Yasası'nın 209. maddesinde ve 47/1992 sayılı KDV Yasası'nın 9(1)(G) maddesinde de çeşitli kurallar mevcuttur. Tüm bu kurallara ek olarak, 49/1988 sayılı Yasa ile onaylanan KKTC-TC Çifte Vergilendirmeyi ve Vergi Kaybını Önleme Antlaşmasının 12. maddesi de bu konuda iki ülke mukimleri arasındaki vergilendirme işlemlerine ilişkin esas ve kıstaslara açıklık getirmekte olup yapılan gayrimaddi hak karşılığı ödemelerinin kesinti yoluyla vergilendirilmesini sağlayan çeşitli kurallar mevcuttur.

KKTC vergi mevzuatında bu konuda kurallar olmasına rağmen bugüne kadar maalesef gayrimaddi hakların vergilendirilmesi konusuna yeterli önem verilmediği kanaatindeyim. Kanımca bunun başlıca nedenlerinden biri Vergi İdaresi personelinin birçoğunun yeterli mesleki eğitim düzeyine sahip olmaması ve etkin bir organizasyondan yoksun bırakılmasıdır. Diğer bir anlatımla, her iktidar döneminde ülkenin en önemli kurumlarından biri olan Vergi İdaresinin gerek lojistik gerekse personel kalitesi ve verimi bakımından çok geri bırakılmış olması gerçeğidir. Gördüğüm kadarıyla her iktidar değişikliğinde sadece üst kademe yöneticilerinin değiştirilmesiyle kalınmamakta, diğer personel de siyasal yakınlık veya ahbaplık ilişkilerine göre görevleri değiştirilmekte, hatta mesleki bilgilere sahip bazı personel pasifize edilmektedir. Sayıları az olan bu personelin pasifize edilmesi yanında bir de mesleki eğitime de önem verilmeyince bu ve benzeri kurumların verimliliği büyük ölçüde zayıflamakta, sonuç olarak da ülkemiz zarar görmektedir.

Yukarıda belirtmiş olduğum gibi KKTC vergi hukukunda gayrimaddi hakların vergilendirilmesine ilişkin birçok kural mevcuttur. Önemli olan bu kuralları yerine getirmek ve uygulanmasında kararlı olmaktır. Bu konuda KKTC'nin vergi hukukundaki kuralların hemen hemen tümü uluslararası içerikte düzenlenmiştir. Tek eksiklik, KKTC'de mukim gerçek kişilerin telif hakkı devri dolayısıyla elde edecekleri gelirlerin vergi yükünü hafifletmek suretiyle bu kişilere teşvik amaçlı hiçbir istisnanın düzenlenmemiş olmasıdır.

Kanımca, KKTC'de mukim kişilerin bilgi ve becerileri sonucu elde ettikleri veya edecekleri fikri haklara (telif haklarına) belli bir oranda gelir vergisi istisnası sağlanması, bu yeteneklere sahip kişileri teşvik edecektir. Hatta bu yönde yapılacak bir vergi düzenlemesi, telif haklarına sahip yabancı veya yurtdışında mukim kişilerin KKTC'ne yerleşmelerine de katkı sağlayacaktır.

#mesajınızvar
Levent ÖZADAM'dan
#mesajınızvar
Gözden Kaçmadı
#gozdenkacmadi

Yorumlar

Dikkat!
Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.