Denetim nedir? Neden gereklidir? (1)

Yayın Tarihi: 24/11/14 08:00
okuma süresi: 6 dak.
A- A A+

KKTC'nin bugünkü olumsuz sosyo-ekonomik durumu ile verimsiz kamusal hizmetlerinin neden ve niçin bu hale geldiğinin başlıca nedeni denetimsizliktir. İster sosyal yaşamın her safhasında, isterse hayatın tüm kesinleri ile ekonomik faaliyetlerde olsun denetimin büyük önemi vardır. Diğer bir anlatımla, denetimin olmadığı yerde suiistimal, görevi kötüye kullanmak, başarısızlık, kötüye gidiş ve en sonunda zarar, batış, iflas vardır.

Denetim yani eskilerin ifadesiyle "teftiş" bir işin veya görevin yürürlükteki mevzuata, ahlaka, ilgili konuda genel kabul görmüş ilkeler kapsamında doğru ve usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığını araştırmak, incelemek ve kontrol etmek suretiyle denetlemektir.

Denetim genellikle aşağıdaki üç sınıfa ayrılır.

      1. Kamu Denetimi, tüm kamu kurum ve kuruluşları üzerindeki merkezi yönetimin mali denetimi Sayıştay tarafından yapılır. Buna ilaveten, bazı özel konularda mali denetim Maliye Teftiş Kurulu tarafından da yapılabilmektedir. Daha önce iktidar döneminde kurulmuş olan Başbakanlık Denetleme Kurulu ise kalkındırılmıştır. Mali konular dışındaki diğer denetimler için ilgili kurumların yapması gereken denetimlerdir.

      2. İç Denetim, kamu kurum ve kuruluşları ile işletmelerin güvenlik ve verimlilik bakımından yapılan sürekli denetimdir.

      3. Bağımsız (Dış) Denetim, kurumun ve işletmelerin yürürlükteki mevzuat veya hukuksal gereklere bağlı olarak ilgili kurumun örgüt, hiyerarşi veya ekonomik ilişkisi dışında ve yasalarla yetkilendirilmiş kişi veya kurumlar tarafından yapılan mali tabloların doğruluğu ile güvenirliliğine ilişkin denetimdir.

Kamu Denetim Konuları:

      1. İdari Denetim,

      2. Personel Denetimi,

      3. Mali Denetim

olmak üzere üç grupta gerçekleştirilir.

Uygulanan denetim yöntemleri ise:

      1. Hukuka uygunluk veya biçimsel denetim,

      2. Etkinlik ve verimlilik denetimi,

      3. Yapılan parasal işlemlerin yürürlükteki yasalara ve mevzuat ile gerçeğe uygunluk denetimi

oluşur.

İç Denetim Konuları:

İster kamuda isterse özel sektörde olsun, bu konuya ilişkin organizasyon ile görev ve yetkiler bünyesel olarak kurulur. Diğer bir anlatımla, iç denetim yönetimlerin kendi kendini denetlemesi için oluşturulan organizasyon ve eylemdir. Bu nedenle, çağdaş ülkelerin kamu kurum ve kuruluşları ile belli bir düzeye gelmiş işletmelerin iç denetime yönelik mevzuat düzenlemeleri mevcuttur.

İç denetim, kurumların ve işletmelerin amaçları bakımından aşağıdaki türlerden oluşur:

      • Faaliyetlerin Uygunluk Denetimi:

Kamu kurum ve kuruluşları ile işletmelerin faaliyet ve işlemlerinin ilgili yasa, tüzük, yönetmelik ve diğer mevzuata uygunluğunun incelenmesi, bilgi teknolojisi ve sisteminin sürekliliğinin, güvenirliğinin, güvenliğinin denetlenmesi ile denetlenen kurumun veya birimin faaliyetlerinin ve organizasyon yapısının yeterliliğinin değerlendirilmesidir.

      • Performans Denetimi:

Yönetimin bütün kademelerinde gerçekleştirilen faaliyet ile işlemlerin planlanması, uygulanması, kontrolü aşamalarındaki etkinliğinin, verimliliğin ve ekonomikliğinin değerlendirilmesidir.

      • Mali Tablolar Denetimi:

Gelir, gider, varlıklara ve yükümlülüklere maddi ve gayrimaddi haklara ilişkin hesaplar ile işlemlerin doğruluğunun, gerçekçiliğinin, mali sistem ve tablolarının güvenirliğinin denetimi, değerlendirilmesidir.

İç Denetim, yukarıda belirtilen denetim uygulamalarından bir veya birkaçını kapsayacak şekilde risk odaklı olarak yapılır ve şöyle özetlenebilir:

Mali tabloların denetim amaçları şunlardır:

      • Esas amaç,

Genel kabul görmüş muhasebe ilke ve denetim standartları kapsamında mali tabloların doğruluğunu ve uygunluğunun denetimidir.

      • Diğer amaçlar,

      • Hata ve hilelerin ortaya çıkarılmasıdır;

      • İşlemlerin amaçlar doğrultusunda yapılıp yapılmadığının saptanmasıdır;

      • Hata ve hilelerin önlenmesidir;

      • Denetlenen kurumun veya işletmenin faaliyetleri ile ilgili yönetime, önerilerde bulunulmasıdır;

      • Kurumun veya işletmenin sürekliliği ve mali durum hakkında güvenirlik sağlanmasıdır.

Denetimler zorunlu ve ihtiyari veya olağandışı denetim olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilmektedir.

      1. Zorunlu Denetim:

Yasal düzenlemeler ve mevzuat kuralları gereğince olağan olarak saptanan sürelerde yapılması zorunlu olan denetimdir. Bu kapsamdaki denetim, mevzuatın öngördüğü dönemlerde olağan olarak incelenmesi ve mali tabloların genel kabul görmüş muhasebe ve denetim standartları ile yürürlükteki mevzuat kurallarına uygunluğunun denetlenmesi esasına dayanır.

      1. İhtiyari veya Olağandışı Denetim:

Herhangi saptanmış bir süreye bağlı olmayan kurum ve işletmelerin isteği veya zorunlu nedenler dolayısıyla yapılan denetimdir. Bu kapsamda yapılan denetim, belirli bir olayın meydana gelmesine bağlı olarak bu olaylarla ilgili işlemlerin, hesapların veya o döneme ait mali tabloların denetlenmesi esasına ilişkin eyleme özel denetim denir.

(Devamı Gelecek Hafta)

#mesajınızvar
Levent ÖZADAM'dan
#mesajınızvar
Gözden Kaçmadı
#gozdenkacmadi

Yorumlar

Dikkat!
Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.