Ne olacak KKTC'deki kayıtdışılık? (3)

Yayın Tarihi: 23/11/15 08:00
okuma süresi: 11 dak.
A- A A+

KKTC'nin kayıtdışı ekonomisi ile ilgili son iki haftadan beri yazmakta olduğum yazımlarımla bu konuda halkımızı aydınlatmak, daha doğrusu yıllardan beri hükümet programlarında değişik iktidarlar tarafından defalarca yerverilmiş, yani vaat edilmiş olmalarına rağmen uygulamaya koymadıkları Kayıtdışı Ekonomi ile Mücadele Planlarına ilişkin uğradıkları başarısızlıklar hakkında çeşitli kaynaklara atıfta bulunarak açıklamalar yaptım.

Şunu hemen belirtmek isterim ki "Kayıtdışı Ekonomi" tanımı ayrıca kayıtdışı işçi konusunu da kapsamakta olup bu konu özellikle sosyal güvenlik fonlarında kaynak zafiyetine ve rekabet eşitsizliğine neden olmaktadır.

Bu konudaki saptamalarıma bugünkü yazımda da devam edip görüş ve önerilerimi tamamlayacağım, ancak bu durumu izlemeyi bırakmayacağım. Bugünkü saptamalarımın kaynağını Sn. Cenk Dilerin derleyip yaklaşık bir ay önce yayınladığı "Hükümetlerin Vaatleri ve Hezimetleri" başlıklı eserinin sayfa 181-184 arasındaki "HÜKÜMET PROGRAMLARINDA KAÇAK/KAYITDIŞI İŞÇİLİK SORUNU İLE İLGİLİ VAATLER" kısmında yeralan birçok hükümet vaatlerinden aşağıda uygun gördüğüm bazılarını halkımızla paylaşmayı ve kayıtdışılığın ne kadar geçmişi olduğunu açıklamayı uyun gördüm.

1994 1'inc DP-CTP Hükümet Programı:

Kaçak işçi olayına son vermek amacıyla gerekli tedbirler alınacak, işgücü açığının karşılanması için TC Hükümetleriyle yapılan protokoller de uygulanır hale getirilecektir.

1995 2'nci DP-CTP Hükümet Programı:

Kaçak işçi olayına son vermek amacıyla gerekli her türlü idari ve yasal önlem alınacaktır. Sorunların aşılabilmesi için Maliye, Sağlık, İçişleri ve Çalışma ile ilgili Bakanlıklar arasında tam bir koordinasyon ve İşbirliği sağlanacaktır.

1995 3'üncü DP-CTP Hükümet Programı:

Kaçak işçi olayına son vermek amacıyla gerekli her türlü idari ve yasal önlem alınacaktır. Sorunların aşılabilmesi için Maliye, Sağlık, İçişleri ve Çalışma ile ilgili Bakanlıklar arasında tam bir koordinasyon ve İşbirliği sağlanacaktır.

1996 UBP-DP Hükümet Programı:

Kayıtdışı işçi olayına son vermek amacıyla, gerekli her türlü idari ve yasal önlem alınacaktır.

1999 UBP-TKP Hükümet Programı:

Kayıtdışı işçi olayına son vermek amacıyla, gerekli her türlü idari ve yasal önlem alınacaktır. Kayıtdışı işçi çalıştıran işverenlerin cezası caydırıcı oranlara çıkarılacaktır.

2004 1'inci CTP-DP Hükümet Programı:

Yasalara aykırı istihdam, kaçak ve kayıtdışı işçi çalıştırılması önlenecek, çalışanların sosyal güvenlik hakları sağlanacak, eşit işe eşit ücret prensibi uygulanacaktır.

2005 2'inci CTP-DP Hükümet Programı:

Kayıtdışı ekonominin ve özellikle kayıtdışı ve kaçak işgücünün kayıt altına alınması yönünde başlatılması çalışmaların sürdürülmesi hükümetimizin temel amaçlarından biri olmaya devam edecektir.

Kayıtdışı ekonomi ve kaçak işçiliğin önlenmesi için başlatılan çalışmalar aralıksız sürdürülecektir.

2005 3'üncü CTP-DP Hükümet Programı:

Kayıtdışı ekonominin ve özellikle kayıtdışı ve kaçak işgücünün kayıt altına alınması yönünde başlatılan çalışmaların sürdürülmesi hükümetimizin temel amaçlarından biri olmaya devam edecektir.

Kayıtdışı ve kaçak istihdamın önlenmesine yönelik ciddi tedbirler alınarak buna yönelik düzenlemeler hayata geçirilecektir.

Hükümet kanayan bu yarayı sarmak için ilgili bakanlık ve birimlerinin koordineli bir şekilde çalışmasına hız verecektir.

2006 CTP-ÖRP Hükümet Programı:

Kayıtdışı işçiliğin önlenmesi ve hem kayıtdışı işçiliğin hem de kayıtdışı ekonominin kayıt altına alınması yönündeki çalışmalara kararlılıkla devam edilecek;

2009 UBP Hükümet Programı:

Ülkemiz ve çalışma hayatımızın en büyük sorunlarından birisi olan kayıtdışı işçilikle daha sıkı bir şekilde mücadele edilecektir. Kayıtdışı işçilik hem çalışanlar hem de vergi ve sosyal güvenlik fonları ile sosyal yaşam açısından birçok olumsuzlukları beraberinde getirmektedir.

2010 UBP Hükümet Programı:

Ülkemiz ve çalışma hayatımızın en büyük sorunlarından birisi olan kayıtdışı işçilikle başlatmış olduğumuz mücadele kararlı bir şekilde sürdürülecektir.

2013 CTP-DP-TDP Hükümet Programı:

Ülkemiz çalışma yaşamı içerisindeki yabancı işgücünün bir kısmı yasal olarak ve çalışma izni ile çalışma yaşamına dâhil olurken, bir kısmı ise kaçak olarak istihdam edilmektedir. Bu durum ekonomik sorunların yanı sıra, sosyal ve kültürel anlamda sorunlara da yol açmaktadır.

2013 CTP-DP Hükümet Programı:

Hükümetimizin her türlü kayıtdışılıkla mücadele hedefi kapsamında, gerek kayıtdışı yabancı işçi çalıştırma, gerekse sosyal güvenlik kurumlarına kayıt yapılmadan işçi çalıştırma ile ilgili olarak etkin bir denetim mekanizması oluşturularak, kayıtsızlığın yarattığı haksız rekabet ve çalışanların mağdur edilmesi önlenecektir.

1994 yılından günümüze kadar gelmiş-geçmiş 13 hükümete rağmen kayıtdışı ekonomi ve işçilik ile mücadele yönünde planlı veya plansız hiçbir mücadele başlatılmadığı yukarda belirtmiş olduğum kaynaktan yararlanarak tekrar gündeme getirmeme yardımcı olduğu için "Hükümetlerin Vaatleri ve Hezimetleri" isimli kitabın yazarı Sn. Cenk Dilere en içten teşekkürlerimi sunarım.

Özetle, vergi ve kayıtdışı işçilik birbirini besleyen ve güçlendiren süreçlerdir. Kayıtdışı işçilik sadece yabancı uyruklu işçilere yönelik olmayıp sosyal güvenlik primleri tamamen veya kısmen ödenmesi gereken primleri ödemeyen veya ödenmeyen KKTC'li işçileri de kapsamaktadır. Kayıtdışılık bugünkü vergi ve sosyal güvenlik sistemini büyük çapta erozyona iterken, vergilerin ağırlaşmasına da yol açmaktadır. Kayıtdışı alanların gayrisafi milli hasılaya oranı ile vergi kaybının toplam vergi gelirlerine oranının gerçekçi verilere dayandırılması ekonomik planlama bakımından önemlidir. Bugün böyle bir planlamanın yapılması için yeterli güncel ve gerçekçi istatistiki bilgiler maalesef yoktur. Bu konuda yapılacak ekonomik planlamanın başarıya ulaşabilmesi için istatistiki verilerin güvenilir ve güncel olması gerekir.

Kayıtdışı alanların oluşmasının vergi ile ilgili nedenlerinin bazıları sektörler arasında vergi yükü dağılımının, vergi adaletinin, toplam vergi yükünün ve fuzuli kamu harcamaları halkın hükümete olan güven derecesinin azalmasında önemli rolü vardır. Diğer bir ifadeyle, vatandaşların ve işletmelerin ödemiş olduğu vergi, resim ve harçların kendilerine hizmet olarak ve gerektiği gibi dönmemesi vergi verme ödevini olumsuz yönde etkilemektedir. Özellikle de eğitim ve mesleki tecrübe düzeyi ile liyakata bakılmadan sınavsız ve gereksiz yapılan istihdamlarının bütçeye getirdiği mali yükler kolay kolay hafızalardan silinecek olaylar değildir. Yurtdışına kafileler halinde yapılan fuzuli ziyaretler de bunun cabası! Başka hiçbir ülkede bütçe gelirlerinin %80'inin maaşlara harcandığı bir ülkede yoktur.

Hükümetler tarafından yapılan geziler ve benzeri harcamalar da kamuya karşı olan güvensizliği oluşturan diğer olumsuz faktörlerdendir. Bütçede tahsisat var diye harcama yapma ve bunu bir gerekçe olarak kabul etmek bütçe disiplini ile yakından uzaktan hiçbir ilgisi yoktur. Öteyandan, motorlu araç, seyrüsefer ruhsatını ödeyen vatandaşların nadas tarlaya dönüşen yollarda araç kullanma zorunda bırakılmasında suçlu kimdir?

Kayıtdışı işlemlerin artması vergi ve sosyal güvenlik primi tabanını büyük ölçüde daralttığı için gerekli vergi ve sosyal güvenlik prim gelirlerine ulaşabilmek için bu konudaki oranların yükseltilmesi kaçınılmaz olmaktadır. Bu süreç devam ettiği sürece kayıtdışılık ile birlikte yüksek vergi ve sosyal güvenlik prim oranlarının daha büyük kayıtdışılık alanlarının oluşmasına veya büyümesine neden oluşturur.

Temennim, diğer hükümetler döneminde olduğu gibi bu kayıtdışılıkla mücadele gibi çok önemli kabul ettiğim bu konunun sadece hazırlanan sözkonusu Raporda ve hükümet programlarında kalmaması, dolayısıyla bugünkü hükümetin bu konuya ivedilikle gerekli önemi vermesidir. Esasında kayıtdışılığın azaltılmasına ve önlenmesine ilişkin taahhütler KKTC-TC Ekonomik Protokol içeriğinde de yeralmış olup geçmiş hükümetin bu konudaki çalışmayı en geç 30 Haziran 2013 tarihine kadar tamamlaması gerekiyordu. Ayrıca, KKTC ve TC yetkili makamlarının devletlerarası düzeyde imzalamış oldukları bahse konu Protokolde yeralan ancak öngörülen tarihlerde yerine getirilmeyen onlarca düzenleme için de hiçbir uygulama yapılmamış olması düşündürücü olduğu kadar devletlerarası anlaşmalarla saptanan taahhütlere de uyulmamasının ne anlama geldiği üzerinde durulması gereken bir başka önemli husustur.

Gelin, 1 Ocak 2016 tarihini bir milat olarak kabul edip Kayıtdışı Ekonomi ile Mücadele Eylem Planını yeniden takvimlendirelim çağdaş bir anlayışla ve kararlılıkla KKTC'nin bozulmuş olan sosyo-ekonomisini yeniden yapılandıralım. 2013 yılı hesaplarına göre % 60.22 oranında yüksek bir kayıtdışılığın hüküm sürdüğü KKTC'de bunu asgariye indirecek bir çözüm bulunmadığı sürece hiçbir ekonomik model ve planlamayla amaçlanan hiçbir hedefe ulaşılması mümkün değildir.

Sonuç olarak, KKTC'nin kayıtdışı ekonomi ile ilgili yaklaşık 25 yıldan beri tüm hükümetlerin halkımıza vermiş olduğu vaatler maalesef diğer birçok vaatler gibi hezimetle sonuçlanmıştır.

#mesajınızvar
Levent ÖZADAM'dan
#mesajınızvar
Gözden Kaçmadı
#gozdenkacmadi

Yorumlar

Dikkat!
Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.