Meral Özbek ve arabesk

Yıllar önce, doktora çalışmalarıma başladığım ilk günlerde tanıştığım değerli bir eğitmenim vardı. Değerliydi çünkü derya misali, nitelikli ve kapsamlı bilgi sahibiydi. Değerliydi çünkü bu bilgiyi paylaşacak kadar öğreticiydi. Uzun bir süredir göremesem de, şimdilerde her yönü ile daha da artmış olduğunu tahmin etmem kolay. Bahsettiğim isim Meral Özbek.

Bir sosyolog. Karizmatik bakışlarının nedeni güzel gözleri ve en önemlisi, aklındakileri fevkalade bir dizgi ile anlatma kabiliyeti… Kendisi Mimar Sinan Üniversitesi'nde profesör. Canımıza can katan ve hatta şarkı sözü de olan şiirleri hayatımızda ayrı bir yer tutuyor. Yeni bir yazımda şiirlerinden mutlaka ve zevkle bahsedeceğim.

*

Bir doktora disiplininde, Meral Özbekli zamanlar yaşamış olmak benim için, tüm öğrenme zamanlarım kadar değerliydi. Elimden geleni kendisinden aldım, aklımdan hiç bırakmadım.

Bunlardan birisi, sesi ve müziği ile, enstrumanı ve söz yazarlığı ile doktora tezlerine konu olan Orhan Gencebay hakkındaki değerli Meral Özbek eseri: Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski.

"Arabesk" ifadesi ile nitelendirme yapılan ve aslında Türkiye'de bir anlamlandırma süreci olarak kısıtlı çabalar harcanmış bu müziğe/kültüre bambaşka ve gerçek bir bakış açısı getiriyor, eser.

Bir çok ağızda hatta akılda arabeski küçümser düşüncelere ve ifadelere karşın, teslimiyet ve kadercilik olgusuna inat bir çalışma Meral Öbek'in çalışması. Kitap 2003 yılından bu yana satışta. Ben geç kalmanın üzüntüsü ile ilk kez, yine Meral Özbek sayesinde 2006'da okuyabildim.

Meral Özbek bu değerli çalışmasında, bir "Orhan Gencebay kültür zenginliği" üzerinden, arabeski, sadece söz değil, bir "ses" olduğu olgusu ile anlatıyor. Eserde yer alan Orhan Gencebay ve Meral Özbek söyleşisi ise, derinlemesine bir vurgu ile Orhan Gencebay'ın arabesk için olgunlaştırdığı anlam haritası olarak okuyucunun kavraması gereken doneler arasında. Eser 13 yaşında ve arabesk bunun neredeyse dört katı kadar, isimlendirilmiş bir geçmişe sahip ve öncesi de var elbette.

Meral Özbek elbette, sadece arabesk anlamında bir anlamlandırmanın ya da bu kültüre yönelik yeni bir yolun çizilmesi ile başlayan bir süreç anlatımı ile ilgilenmekle kalmıyor. Batıcı nitelikler içeren modernleşmenin ve Türkiye'deki solun kültüre bakışını da inceliyor. Kitabı özellikle önerirken; yine kitaptan bir alıntı ile, meselenin ilgi çekiciliğine vurgu yapmak isterim:

*

"Yüksek" veya "ileri kültür" ile "halkımızın kültürü"nü karşıtlaştıran ya da yapay biçimde özdeşleştiren geleneksel sol yaklaşımları aşmaya sıvanmış; özgürleştirici bir kültürün ipuçlarını, kültür ürünlerinin popülerleşme dinamiğinden çıkarsamaya yetenekli bir tutum. Bu yönüyle, evrensel "popüler kültür" tartışmalarına açılan geniş bir yolda da seyrediyor.