Aklını kullan!

Aydınlanma Felsefesi ya da 18. yüzyıl felsefeleri genel olarak yaşamın düzenlenmesini yeniden gündeme almış, hem düşüncenin hem de toplumsal yaşamın köklü değişimlere uğrayacağı bir sürecin başlatıcısı olmuştur. Bu yüzyılın sonlarına doğru meydana gelen Fransız Devrimi ve ardından gerçekleşen modernleşme süreçleri, düşünsel anlamda etkilerini ve kaynaklarını Aydınlanma Felsefesi'nden alır.

"İlkel inanç" merkezli toplumsal yapı bu süreçte, akıl merkezli bir yapıya dönüşme arayışındadır. Bu çağ, ortaçağda hüküm süren dünya görüşüne karşı yeni bir dünya görüşünün ortaya çıkmasıdır. Aydınlanma Felsefesi'nin kaynağı Rönesans ve özellikle 17. yüzyıl felsefesinin ortaya koyduğu ilkelerdir. Rönesans'tan itibaren düşünce, tarihsel otoritelerden kurtulmaya başlar ve akla dayanır. 17. yüzyılda bu gelişmeler bir sistem olarak temel ilkelere dönüşerek ve rasyonalizm belirginleşerek Aydınlanma Felsefesi'nin düşünsel temelleri atılmış olur.

Aydınlanma Çağı, aklın ışığında felsefenin yeni bir etkileyicilikle ortaya çıkışına, yaygınlaşmasına, yeni sentezlerle sistematikleştirilmesine etki etmiştir. "Aklı" kurucu ilke olarak benimseyerek, toplumsal yaşamın ve düşünüşün buna göre şekillendirilmesine yönelinmesini sağlamıştır. Kant, aydınlanmacılığı, "aklı kullanma cesareti" olarak tanımlandığında, genel olarak Aydınlanma Çağı'nın felsefesini vermektedir.

Kant, aydınlanma düşüncesinin kurucu ilkesi olan akıl konusunda şöyle der: "Aydınlanma, insanın kendi suçu ile düşmüş olduğu bir ergin olmama durumundan kurtulmasıdır. Bu ergin olmayış durumu ise, insanın kendi aklını, bir başkasının kılavuzluğuna başvurmaksızın kullanamayışıdır. İşte bu ergin olmayışa insan, kendi suçu ile düşmüştür; bunun nedenini de aklın kendisinde değil, fakat aklını başkasının kılavuzluğu ve yardımı olmaksızın kullanmak kararlılığını ve yürekliliğini gösteremeyen insanda aramalıdır."

* * *

Sapare aude!

Yani "aklını kendin kullanmak için cesaret göster!"

Aydınlanma çağının ana fikri, akıl aracılığıyla doğru bilgilere ulaşılabileceği ve bu doğru bilgi ile de toplumsal yaşamın düzenlenebileceğidir.