Yüksek yönetim denetçimiz yok

EN ETKİSİZ KURUM

CTP/BG Milletvekili Tufan Erhürman, Kuzey Kıbrıs'ta hem idarenin denetlenmesi hem de insan hakları ihlali açısından çok şikâyet bulunduğuna dikkat çekerek, "Ülkede ombudsman gibi bir kurum var. Ancak var olan kurumu dünyanın en etkisiz birimi haline getirdik" dedi

Ülkemizde idari denetimden sorumlu olan Ombudsmanlık koltuğu iki yıldır boş. Cumhurbaşkanlığı tarafından, Cumhuriyet Meclisi'nin de onayı ile atanan Ombudsmanlık için, Derviş Eroğlu'nun hala önerdiği bir isim olmadı. Ombudsman (Yüksek Yönetim Denetçisi) makamı, en son CTP döneminde görev yapan Feridun Önsav'ın yaş haddinden dolayı emekliye ayrıldığı 2012 yılı başından beridir boş. Kamu yönetimini denetlemekle görevli Ombudsman görev yapamıyor.

KKTC yasalarına göre, KKTC'de "yürütsel ve yönetsel yetkiye sahip olan organ, makam, teşkilat, kamu kurum ve kuruluşlarının veya kişilerin icraatlarının yürürlükteki yasalara ve mahkeme kararlarına uygun olup olmadığını denetlemekle yükümlü" kurum olan; Ombudsmanlık tüm işlevselliğini yitirmiş durumda. Müdür Zeki Gürsel'in vekalet ettiği kurumda, araştırma yapılsa da imza atılamadığı için rapor sunulamıyor.

Başından beri aksak…

Ombudsmanlık 1996 yılında kuruldu ancak ilk olarak 1985 Anayasası'nda düzenlendi. Ombudsman'ın hayata geçmesi, on bir yıl aksadı. 1996'dan bu yanan Kuzey Kıbrıs'ta hizmet veren bu kurumda, 1997-2002 yılları arasında görev yapan ilk Ombudsman Nail Atalay olmuştu. Onun arından 4.5 yıl aradan sonra 2006 yılında dönemin cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat tarafından atanan ve Cumhuriyet Meclisi'nin atamasını onayladığı ülkenin ikinci Ombudsmanı Feridun Önsav'dı. Önsav'ın yaş haddinden dolayı emekliye ayrılmasından bu yana ise herhangi bir atama yapılmadı. 27 Şubat'ta koltuğun boş durmasının ikinci yılı dolacak.

Erhürman: Anayasal düzen sıkıntı yaratıyor

CTP/BG Milletvekili Tufan Erhürman, Ombudsmanlıkta temel problemin Anayasa'dan kaynaklandığını söyledi ve Anayasa'ya göre, ombudsmanı Cumhurbaşkanı'nın atadığını, Meclis'in ise onayladığını söyledi. Erhürman, bu düzenlemenin yanlış olduğunu kaydederek, Meclis'in onay makamı olmadığını belirtti.

Normalde Meclis'in atama yapması, Cumhurbaşkanı'nın ise bunu onaylaması gerektiğine işaret eden Erhürman, "Sonuçta bu ülkede, ombudsman atamak için hem Meclis'in hem de cumhurbaşkanının uzlaşacağı bir isim olması gerekir. Farlı farklı siyasi görüşler olduğu için uzlaşma güç oluyor. Bu da atanmayı zorlaştırıyor" dedi.

Erhürman, şu anda ombudsmanlık için somut bir adım atılmadığını da ifade ederek, Anayasal düzenin sıkıntı yarattığını dile getirdi

"KKTC'de, dünyanın en etkisiz kurumu"

Erhürman, dünyanın bir çok ülkesinde "parlementary ombudsman" olduğuna, yada anglo-sakson ülkelerde ombudsmanın komiser ismiyle anıldığına işaret etti. Erhürman, ombudsmanların parlamentoların adamı olduğuna ve denetim yaptığına da vurgu yaparak, şunları söyledi:

"Aynen Sayıştay gibi… Sayıştay, mali denetim yaparsa, Ombudsman da idari denetim yapar. İkisinin de kararları bağlayıcı değildir ama raporlar hazırlarlar. Sayıştay'da atamada sorun yok çünkü bunu Meclis yapıyor. Ombudsman ilk defa İsveç'te 18. yüzyıl da kuruldu. 20.yüz yıla kadar yayılmadı. Ancak daha sonra tüm dünyaya yayıldı. Özellikle 1980'lerden sonra Afrika ve doğu blok ülkelerine geçti. O ülkeler; en fazla denetime, insan hakları uygulamalarına ihtiyaç duyan yerlerdi. Ombudsman çözüm modeli gibi algılandı ve tüm dünyaya önerildi. Bu, idarenin denetimi ve yolsuzlukların, insan hakları ihlallerinin önlemesi için önemli. Biz de ise hem idarenin denetlenmesi hem de insan hakları ihlali açısından çok şikâyet var. Ombudsman gibi bir kurum da var. Ama var olan kurumu dünyanın en etkisiz birimi haline getirdik."

"Dünyada etkili, ülkede saygınlığı yok"

Ombudsmanın temel görevinin; yurttaşlar tarafından yapılan başvurular üzerine ya da resen yani kendiliğinden harekete geçen bir yapı üzerine kurulduğunu da kaydeden Erhürman, örneğin dünyada medyaya yansıyan bir konu varsa ombudsmanın bununla ilgili kendi harekete geçerek inceleme yapabildiğini belirtti.

Erhürman, ombudsman harekete geçtikten sonra, idaredeki bütün birimlerin bilgi sunma zorunluluğu olduğunu vurguladı. "Hatta ombudsmanın gidip idarede, yerinde denetim yetkisi de vardır" diyen Erhürman, kurumun hazırladığı raporları önce ilgili idareye sunduğunu ifade etti.

Dünyada çoğu zaman idarenin gereğini yaptığına işaret eden Erhürman, bir çok ülkede ombudsman önerilerinin yargı kararından daha etkili olduğunu söyledi. Erhürman, yargının yavaş çalıştığına, şekilci ve pahalı olduğuna dikkat çekerek, Ombudsmanda ise bunlar olmadığı için yurttaşa son derece yaygın bir birim olduğunu kaydetti. Dünyada birçok ülkede, özellikle Avrupa'da yargı kararlarının uygulama oranı ile ombudsman önerilerinin uygulanma oranının hemen hemen aynı olduğunu belirten Erhürman, şöyle konuştu:

"O söyledi mi tersini yapmak kolay değildir… Biz de ise bu kurum çok uzun süre boş kaldığı için saygınlığını yitirdi. Ombudsman atanmadığı sürece müdürün imza yetkisi olmadığı için, araştırma yapılsa bile rapor sunulamıyor. Raporlar dikkate alınmıyor."

"Bekçi köpeğinin ağzını bağladık"

Erhürman, ülkemizde vatandaşın kuruma saygı göstermediğine işaret ederek, atanmış biri olduğu zaman bile, dikkate alınmadığını vurguladı. Erhürman, atamanın kurumdaki sorunları kısa vadede çözmeyeceğine de dikkat çekti ve kurumun fazlasıyla yıprandığını ifade etti. Anayasa değiştiği zaman atama şeklinin de da değişmesi gerektiğine dikkat çeken Erhürman, yasanın da değişmesinin şart olduğunu ancak böylelikle tüm idari kurumları denetlenebileceğini dile getirdi.

"Ombudsman tabiri caizse, bir bekçi köpeği gibidir, havlar ama ısırmaz" sözünü de anımsatan Erhürman, "Biz bu bekçi köpeğinin ağzını öyle bir bağladık ki, ne ses çıkarabiliyor ne de görevini yapıyor" dedi.

Erhürman, bu kurumun kaldırılması gerektiğini söyleyenler olduğunu da anımsattı ve "Bu çok kötü bir yaklaşımdır. Bütün dünyada umut olmuş bir kurumu, kurduktan yirmi yıl sonra kapatmaya kalkarsanız, dünya nezdinde sizin saygınlığınızı zedeler. TC gibi 80 milyonluk bir ülkede, 2010 yılında kurulan bu kurum aktif olarak çalışıyor. Biz ise 1996'dan beri bu kuruma sahibiz ve etkisi sıfırlanmış durumda" sözlerini kullandı.

"Polis dâhil edilmeli"

Erhürman, Ombudsman Yasası'nda polisin dışarıda kaldığına da dikkat çekerek, "Yasal sorunlar da var. En temelde insan hakları ile bağlantılı olarak, polisin denetlenmesi lazım. Yasada boşluklar var" ifadelerini kullandı.

Yasada yapılması gerekenlerin, kurumun resen harekete geçebilmesi, görev alanının genişletilmesi, gerekli bilgileri vermeyenlere ağır cezalar verilmesi ve ombudsmanın kamuoyuyla ilişkisini artıracak düzenlemeler olduğunun altını çizen Erhürman, "Bu tip değişiklikler lazım. Kendi adıma söyleyebilirim ki, atanmadan bu değişiklikleri yapmak lüks olur" dedi.

"Birinin adamı algısı olmamalı"

Erhürman, ombudsman atanmasının hükümetin gündeminde olduğunu ve konuşulduğunu da ifade ederek, sözlerini şöyle noktaladı:

"Herhangi bir isim üzerinde uzlaşma olur mu bilemem. Ancak bağımsızlığından ve tarafsızlığından kimsenin şüphe duymadığı, tecrübe sahibi olan bir kişi olmalı. Partili bir kişi değil. Bu arayışa girilirse, zaten seçilmesi zor olacak. Ve seçilse bile halk nezdinde saygınlığı yüksek olmayacak. "Birinin adamı" olarak algılanacak. Önemi olan ombudsmana duyulan güvendir. Aksi halde etkili bir ombudsmana sahip olamayız."

Ombudsmanın görev ve yetkileri

KKTC'de 1996 tarihli Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası'nda Ombudsman'ın görev ve yetkileri şöyle sıralanıyor:

'(1)Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde yürütsel ve yönetsel yetkisi olan organ, makam, teşkilat, kamu kurum ve kuruluşlarının veya kişinin Anayasa'da ve bu Yasa'da belirtilen istisnalar dışındaki ifa etmiş oldukları hizmetlerin yürürlükteki mevzuata ve mahkeme kararlarına uygunluklarını ve yerindeliklerini denetlemek, soruşturmak ve rapor sunmak;

(2)Yönetimin herhangi bir biriminin görev alanında olan bir hizmetin yerine getirilip getirilmediğinin takibini yapmak ve ilgili birimden yerine getirilmeyen hizmetle ilgili gerekçeli bilgi istemek;

(3)Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) saptadığı yasa dışı bir işlemin düzeltilmesi için ilgili makamı uyarmak;

(4)(A) Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) soruşturmakta olduğu konunun herhangi bir safhasında hakkında

soruşturma açılan kamu görevlisinin görevde kalmasının sakıncalı olacağı kanaatinde olması halinde, Kamu Görevlileri Yasası'nın 102'nci maddesinin (1)'inci fıkrasında istemin bağlı bulunduğu kurumun en üst amirinden veya yöneticisinden geleceği kuralına bakılmaksızın ilgili kamu görevlisinin geçici olarak görevden alınmasını Kamu Hizmeti Komisyonu'ndan istemek,

Geçici olarak görevden alınan kamu görevlisi hakkında Kamu Görevlileri Yasasının 102'nci maddesinin (1)'inci fıkrası dışındaki diğer fıkra kuralları uygulanır.

(B)Hakkında soruşturma açılan kişi, herhangi bir kamu kurum ve kuruluşunda görevli ise Yüksek Yönetim Denetçisi ilgili kişinin geçici olarak görevden alınması istemi söz konusu kişiyi atayan makam veya organa iletmek.'

Gizem ÖZGEÇ - Kıbrıs Gazetesi