"Turist sayısında azalma olmaz ama kalite düşebilir"

Hande Berktan: Öncelikle herkesin turizm haftası kutlu olsun. Reha Bey, yılın ilk çeyreğini genel bir değerlendirmek gerekirsek, siz ne dersiniz?

Reha Arar: Öncelikle isterseniz Rusya pazarına bir de değişik gözle bakalım. Bugüne kadar gelen Rus turistin içerisinde çok ciddi para harcayan, çok ciddi olarak ülkeye para getiren ve çok lüks yaşayan bir grup vardı. Bu grubun ciddi anlamda servetinde bir azalma oldu. Her ne kadar biz otel fiyatlarını aynı tuttuysak, bir çok sübvansiyonlar ile olayı sabitlediysek de, ben gerek Türkiye'ye gerek Kuzey Kıbrıs'a gelen turistlerin sayısında belki azalma olmayacak ama kalitesinde bir düşme olacak kanaatindeyim. Bu en az sayı kadar önemlidir.

Hande Berktan: Kuşkusuz, bu durum sayıdan daha da önemli belki.

Reha Arar: Geçtiğimiz yılda bir kral dairesini 17 gün boyunca kapan, özellikle Antalya bölgesinde otellerin içindeki bahçeli villaları kapan özel turistler vardı. Bu villaları kapatanlar çok ciddi para harcıyorlardı. Zengin turistlerden gelen ciddi paralar ile bu rakamlar oluştu.

Hande Berktan: Ciddi yatırımlar var değil mi? Özellikle güneyde

Reha Arar: Ve yatırımlar buna göre yapıldı.

Hande Berktan: 5 bin – 10 bin yatak kapasiteli ultra lüks oteller yapıldı. Bu yatırımlar ağırlıkla Rus ve zengin turistler içindi. Peki bu yıl nasıl geçmesini bekliyorsunuz?

Reha Arar: Ben yazın, belki rakamsal olarak çok aşağısında geçecek bir yıl beklemiyorum. Belki bir veya iki puan üstüne bile çıkabilir, ama getirilerde bir azalma olacağı kesin.

Hande Berktan: O zaman akla alternatif bir turizim geliyor, Golf turizmi, sağlık turizmi, kongre, kültür turizmi…

Reha Arar: Bizim alt yapımız, İspanya olsun, Yunanistan olsun çok daha üst seviyede. Buna hazırız. Bugün Antalya, Türkiye'deki yatak sayısının aşağı yukarı yarıdan fazlasına hitap ediyor. Bunun da yaklaşık 250 bini 5 yıldızlı yatak. Bu 5 yıldızlı yatağın da çok büyük bir çoğunluğu yeni, kaliteli ve günün teknolojisine uygun oteller. O zaman, bizim getireceğimiz turistin harcama miktarını ortalamada bin doların üzerine çıkartmamız lazım. O zaman, biz bir turizm ülkesiyiz ve turizmi doğru yapan bir ülkeyiz dedirtebiliriz. Bugün, İspanya'da bu rakam bin 350'lerde, bugün Yunanistan'da binin üzerinde. Bizim neden altında, bizim ne eksiğimiz var? Tarih olarak, kültür olarak, alt yapı olarak, hizmet kalitesi olarak bugün birçok noktada daha iyi durumdayız.

Hande Berktan: Reha Bey, sizin de ciddi anlamda gerek Türkiye'de gerekse Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetin'de yatırımlarınız oluyor. Ne dersiniz döviz kurlarında ki bu dalgalanma yatırım yaparken iki kere düşünmenize neden oluyor mu?

Reha Arar: Tabii ki, zaten yatırım yaparken artık çok iyi düşünmek lazım. Özellikle Kuzey Kıbrıs'ta yatırım yapmadan önce çok iyi düşünüp taşınıp yatırıma başlamak gerek. Çünkü, bildiğiniz gibi çok uzun yıllardır süren bir belirsizlik var. Döviz kurunun yanında bir de siyasi anlamda mevcut. Biz, her zaman çözümden yanayız, çözümü istiyoruz. Ama karşımızdaki kişi çözümü istemeyince, çözüme onu zorlamak artık majör devletlere düşüyor diye düşünüyorum. Bunun yanında dövizdeki stabilitenin olmaması çok ciddi anlamda tüketiciyide endişeye sevk ediyor; ' Ben tatile çıkayım, ama bugün cebimde şu kadar para var. Acaba yarın bu para ne olacak?' diyor tüketici. Bir insanın parasının birden %16 değer kaybetmesi tüketiciyi düşündürüyor. Teknoloji çok ilerledi, internet diye bir kavram var, tüketici buradan en ucuzu bulayım diyor. Eskiden belki Antalya'ya gitmek istiyordu, ama şimdi Alanya'ya gidiyor. Çünkü, fiyatlar biraz daha aşağıda.

Hande Berktan: Peki, yatırım anlamında gerek Türkiye, gerekse Kuzey Kıbrıs açısından yeni yatırımlar cazip mi?

Reha Arar: Ben, şu an için size ''cazip'' diyemeyeceğim. Kuzey Kıbrıs için de bunu söyleyemem. Biz Kuzey Kıbrıs'ın destinasyon olması için yatırım sayısının çok artması gerektiğini her vesile, her şekilde söylüyoruz. İçinde bulunduğumuz konjonktür ve Türkiye'nin Kıbrıs'a teşvikleri, yeni yatırımlara bakış acısında yapılacak reformlarla ancak yeni yatırımları çekebileceği inancındayım.

Kıbrıs'a aktarmalı gelenler için de vahim bir durum oluyor, yakın bir yere uzak yoldan getiriyoruz, yani sağ kulağınızı sol elinizle gösteriyoruz. Akdeniz çanağında bir Adana, bir Hatay, bir de Antalya'dan direkt geliş var. Üç yerden o da çok az sayıda. Burada çok ciddi bir sorun var. Hem Türkiye'den, hem Türkiye dışından. Bugün siz Beyrut'taki yolcuya 'Sen, Beyrut'dan kalk İstanbul'a git, İstanbul'dan Kıbrıs uçağına binersin, Ercan'a varırsın' dediğiniz zaman bu insan gelmez.

Hande Berktan: 20 dakikalık bir mesafeyi 7 saate uzatmak çok anlamsız. Ulaşım konusu belkide Kuzey Kıbrıs'ın ilk ele alması gereken konulardan bir tanesi, turizmin önünü açmak için.

Reha Arar: Kesinlikle ve turizmin önü açılırsa bunun arkasından yatırımcı derhal yatırımlara başlar. Ulaşımsız turizm olmaz.

Hande Berktan: Katma değeri artırma adına siz ne dersiniz? Nasıl bir yol haritası izlenmeli?

Reha Arar: Ben size bir kaç rakam vereceğim. Antalya bölgesinde 400'ün üzerinde futbol sahası var, 100'ün üzerinde tenis kortu var, 17 tane golf sahası var. 2014 yılında Türkiye'ye spor için gelenlerin sayısı 550 bin. Burada en büyük pay futbolun. Rakamsal olarak her sene Antalya'ya aşağı yukarı 1200 civarında futbol ekibi maç, kamp ve antreman yapmaya geliyor. Çok ciddi bir rakam. Futbol için gelenler yaklaşık 100 milyon dolar para bırakıyorlar. Golf sahalarında 500 binin üzerinde oyun oynanmakta. Her ne kadar İngiltere'nin üzerinde 2000'in üzerinde golf sahası varsa da, belki 17 Türkiye için gözle görülür önemli bir akam değil. Ama kendi içerisinde ve bölgesel olarak, bakın nasıl bir getiri getiriyor. Bir gün, Lütfü Kırdar Kongre Merkezi'nde yönetim kurulundayken bir uzman gelmişti bundan 15 sene evvel. Kongre turizmi ile ilgili ve demişti ki 'Bir kongre turisti 7 turistte bedeldir' bugün bu rakam 11'e doğru gidiyor.

Hande Berktan: O yüzden, spor, sağlık, kongre gibi alternatif turizme yoğunlaşmak gerekir. Sadece deniz kum güneş Turkiye turizmini nereye kadar götürebilir? Güney Doğu Anadolu bölgemiz de golf turizmi için yatırıma açılabilinir mi?

Reha Arar: Golf turizmi komplike bir turizmdir. Tesisleri ile sahası ile ve bunu etkileyen ana faktör iklimdir. Isı, senenin uzunluğu, belli hararetin oluşması, nemin oluşması, su, tabi yıl içindeki güneşli gün sayısı ve ne oranda golf oynanabilinir. Bu yüzden şu anda Güney Doğu Anadolu'da golf turizminin çok uygun olduğunu tahmin etmiyorum, ama ilerde tabi bu konu da gündeme gelebilir.

Hande Berktan: Turizimciler acaba bilimsel araştırmalarda üniversiteler ile işbirliği yapıyorlar mı?

Reha Arar: Tabi ki, üniversiteler ile çok ciddi bir işbirliği sektörün her kademesinde var. TÜRSAB'ın şuanda bir akademi fikri var, 7-8 üniversite ile birliktelikleri var. Ayrıca Kuzey Kıbrıs'ta 5 tane turizm fakültesi var ve çok ciddi turizm fakülteleri. Bildiğiniz gibi Kuzey Kıbrıs'ta en önemli sektör turizm. Dolayısıyla onlar ile ciddi çalışmalar yapıyoruz ve destek alıyoruz.