Ertanın: "Acil tedbir alınmalı"

Kıbrıs Postası - Vatan MEHMET

KKTC'de döviz değerlerinin yarattığı ciddi daralmanın kriz olarak değerlendirilmesi ve acil tedbirlerin alınması gerektiğini söyleyen Bilimsel Araştırma Akademisi (BİLAK) Başkanı Mustafa Ertanın hükümete bir dizi tedbir önerdi.

Kur güvenliği olmayan TL'nin, ülkemizde hiçbir yöntemle yeniden değer elde edemeyeceğine işaret eden Ertanın, "TL'den doğan zararın yine Türkiye'den sağlanacak TL ile gecikmeden giderilebileceğini" belirterek Bakanlıkların, ekonomistlerin ve sektör temsilcilerinin de olacağı bir "Kriz Masası" oluşturulması gerektiğini söyledi.Ertanın şöyle dedi; "Temel olan TL ile beslenen bu ekonomiye para değeri ile ilgili müdahale yapılamamasıdır. Ancak bugüne kadar Ne yapabiliriz TL'nin sorunları bunlar ' diyerek sorumluluk almayan yönetimler de büyük hatalar yaparak rekabet edebilirliği tüketmişler ve içte daha da yüksek bir pahalılık yaratmışlar…"

"Kazananlar devlet imtiyazı ile iş yapanlar ve çift maaşlı memurlar"

"Tek kazanan işletmeler devlet imtiyazı ile iş yapanlar ve tek kazanan çalışanlar devlet takdiri ile vergisi düşük yüksek ve çift maaşlı memurlar… Bütçe disiplini ve reformların yapılmasını teşvik etmek için uygulanan kısıtlı TL cinsi para akışlı TC yardımları ve büyük ihale ve altyapı finansmanlarının KKTC'deki şirketlerin ve çalışanların büyük ölçüde soyutlanarak yapılması ekonomiye canlılık getirebilecek para arzı şansını da yitirtmiştir."

"Çözümler, ancak teşhisler doğru olursa işe yarar"

"TL kullanılmakla birlikte Türkiye'den oldukça farklı Fiscal ve Reel Para Politikalarının uygulanmakta olduğu KKTC de, TL'ye karşı döviz değerlerinin fırlaması kesinlikle tüm sektörleri ve çalışanları zorlarken, hükümete pek de para değerine müdahale imkânı sunmayacaktır. İthalata ve dövize dayalı KKTC ekonomisinde bir yandan dövize olan aşırı bağımlılığı düşürecek ve döviz girdilerini artıracak orta ve uzun vadeli revizyon ve destek uygulamaları yapılması gereği dururken, öte yandan acil tedbirler hemen uygulamaya konulmalı. Bu raporda acil önlemler sıralanacaktır…"

Kamu Yönetimi

"Popülist yapıların yüklediği bütçe, hemen bu yüklerden kurtarılmalı! (Geçiciler, Hizmet alımları). Ciddi mali, maddi ve zaman tasarrufları hemen uygulanmalı. ( Araç alımları, kullanımları, yurt dışı ziyaretler kısıtlanmalı). Tüm kamu siparişleri ihalelerle yapılmalı. İhaleler ve kamu harcamaları ciddi disipline alınmalı (Tekrar alımları küçük miktarlara bölüp ihalesiz alımlar, satıcıya özel ihaleler durdurulmalı!)"

"Yüksek ve çift maaşlılara vergi gelmeli"

"Yüksek maaşlı ve veya birden fazla geliri olan kamu görevlilerinin, tüm gelirlerinin vergilendirilmesi, reel sektördeki vergiler, basitleştirilip, gerçek gelirlere göre tahsil edilmeli! Adaletli vergi yönetimi için Hane Gelirleri vergilenmede esas alınmalı!

Fedakârlık prensibi ile üst seviye maaşlarına kısıtlama uygulanmalı… Emekli maaşlarının vergilendirilmesi biran önce sağlanmalı (Anayasayı değiştirme sürecini beklemeden yasal ve meşruiyeti olan bir uygulama üretilmeli). Kamu bütçesine yük olan KİT ve benzeri yapıları ciddi mali denetime alıp her türlü savurganlığı hemen durdurup, tasarruf sağlamalı. Sürekli zarar eden belediyeler dâhil tüm kamu kuruluş ve ortaklıklarının kontrolü ve yönetimi mutlaka kriz yönetimi bilgi ve tecrübesi olan ehil ellere devredilip, sürdürebilir yapılar oluşana, tasfiye edilene veya özelleştirilene kadar zararları asgari tutulmalı…"

Bankacılık ve Finans Sektörü.. "Miktara göre tedbirler"

"TL Faizlerinin disipline edilmesi.

Sektörde yasalara uyum denetlenip, teşvik edilmeli! İhmal ve ihlallere cezai müeyyideler uygulanmalı… Tüketiciye döviz borçlanmada kısıtlamalar uygularken, tüketicilerin döviz borçlarının toplam miktarı önce tespit edilmeli ve miktara göre tedbirler üretilmeli…"

Reel Sektör… "Sıcak para rezervlerine ulaşılabilmeli"

"Hizmet ve Ürün kalitelerini ihraç edilebilir seviyeler yükseltecek maddi değil ayni destekler sektör ayrılığı yaparak değil, realizasyonu belirgin şekilde gerçekleşebilen ürün ve hizmetler, kredi ve finans kaynaklarına rekabetçiliklerini yitirmeyecek bedellerde ulaşmaları sağlanmalı… TL'nin KKTC deki aşırı yüksek bedelini doğru müdahalelerle aşağılara çekerken, dövize yön verme şansı olmayan KKTC Ekonomisi, reel sektörün dövize indeksli maliyet artışlarına karşı fiyat istikrar destekleri için fon ve kaynak takviyelerini TC'den destek olarak alabilmeli. TC para değerini elindeki tüm enstrümanları kendi zamanlamasında kullanabilirken, oldukça dar KKTC ekonomisi krizlerde hemen kullanabileceği sıcak para rezervlerine ulaşabilmelidir…"

"Reel Sektör tazminle direnç kazandırılmalı"

"Yerli ve TC menşeli girdiler ile yapılan üretimlerin, TC deki üretici avantajlarından (Pazar ölçeği, hibeler, ucuz kredi, ayni, teknik, pazarlama destekleri, ihraç pazarlarına yakınlık ve sertifikasyon destekleri) dolayı kaybettikleri rekabet gücü doğru analiz edilip Reel Sektör, kendilerine bağlı olmayan sebeplerden dolayı yaşadıkları kayıplar tazmin edilip direnç kazandırılmalı… Reel Sektörün toplam döviz borçları tespit edilmeli ve ödenebilir olabilmeleri için destek ve çözümler üretilmeli… Reel sektörde kredibilitesini yitirmiş işletmeler ve şahıslar iflas müessesinden yararlandırılarak borç üreterek kendilerine ve ekonomiye daha da zararlar vermeleri önlenecek. İflastan yararlanan kişiler ve işletme direktörleri mal ve para denetiminde tutularak para ve servet kaçırmaları engellenecek."

Diğer Sektörler… Kumar ve Tarımcılık…

"Teşvikli sektörlerin yatırım karşılığı vergi bağışı ve bedelsiz mülk edinme kazanımları, doğrudan ve dolaylı getirileri göz önüne alınarak, vergi geliri, ithalat ikamesi ve çalışan sayıları ile orantılı olarak değerlendirilerek, ekonomiye katkıları artırılmalı.

Kumar sektöründeki sabit vergilendirme hemen terkedilip, takip edilebilen vergi oranları uygulanmalı… Tarım ve hayvancılık sektöründeki teşvik kayıpları kontrol edilmeli…"

"Zarar Türkiye'den sağlanacak TL ile giderilebilir"

"Acil Önlemleri değerlendirip uygulamaları yöneten bir Krize Müdahale Ekibi oluşturulmalı ve desteklenmeli… KKTC deki krizin temel özelliği, kullanılan para biriminin gerek piyasadaki miktarını ve gerekse dövize olan ilişkisini etkileyecek herhangi bir enstrümanın KKTC mali politikalarını düzenleyebilmesi gerekenlerin hizmetinde olamayışıdır. Böylelikle, bu krizin zararlarını minimize etmenin yolu, KKTC tedbirleri ile birlikte TL den doğan zararların yine TC den sağlanacak TL ile gecikmeden giderilmesi en az maliyeti olan ve en fazla etki yapabilecek yöntem olabilir…"

Krize Müdahale Ekibi…

"Kur güvenliği giderek yitirilen TL, KKTC deki hiçbir yöntemle yeniden değer kazanamaz. Bu sorunu yöneten TC Mali Politikaları stabilize ve iyileşme sağlayana kadar, KKTC yukardaki önlemleri uygularken TC'den de yukarda sıralanan tedbirlerde kullanabileceği TL desteğine erişebilmelidir.

Bu Rapor, eğer anlatılan yöntemler kabul görürse, diğer uzmanların katılımlarıyla yapılacak detaylı çalışmalar ile Krize Müdahale Ekibine kapsamlı bir yöntem oluşturur… Şöyle ki bir dizi önlemler hemen uygulanmaya koyularak Kriz Yönetimi başlatılmış olur"

Acil tedbir önerileri

"Acil Tedbirler için; 1.Zarar mutlaka ölçülmeli. 2.Devlet tasarruf yapmalı. 3. Döviz kazanımı artırılmalı, çeşitlendirilmeli, üretim artırılarak ithalattaki bağımlılık düşürülmeli. (Bazı girdiler döviz dahi olsa başka ülkelere katma değer ödemektense piyasamıza iş ve kazanç sağlarız). 4. Kamu da ve özel de vergiler, harçlar, ayarlanmalı."

"Yenilikçi sektörler de desteklenmeli"

"Sadece Turizm, Yüksek Öğretim, Tarım ve Hayvancılık değil, yenilikçi sektörler de desteklenmeli... Altyapısı tamamlanmış tesislere kaynak ve mülk desteği durdurulup, yeni girişimcilere kalite ve hizmet rekabeti fırsatları verilerek gelirlerin daha yaygın dağılımı sağlanmalı. Kriz Masasında, Bakanlıklar, ekonomistler ve sektörler temsil edilmeli…"