LAÜ akademisyeni sosyo-ekolojik peyzajları araştırdı

Lefke Avrupa Üniversitesi (LAÜ) Mimarlık Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölüm Başkanı Doç. Dr. Gülay Çetinkaya Çiftçioğlu, "Türkiye Peyzajları I. Ulusal Konferansı"nda (I. Ulusal PEMKON Konferansı) "Ev Bahçelerinin Sosyo-ekolojik Peyzajların Dayanıklılığının Geliştirilmesinde Rolü: KKTC'den Lefke Bölgesi Örneği" adlı bildirisini sundu.

Sosyo-ekolojik peyzajlar iklim değişikliği ve nüfus artışı nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya

Sosyo-ekolojik peyzajların, insanın doğayla uyum içinde yaşadığı, biyolojik çeşitliliğin korunduğu, ekolojik süreçlerin ve sosyo-kültürel değerlerin halen devam ettiği, verimli, uyumlanma ve kendini onarabilme özelliklerine sahip peyzajları ifade ettiğini söyleyen Çiftçioğlu, "Maalesef, günümüzde bu peyzajlar iklim değişikliği ve nüfus artışı gibi birçok faktörlerin etkisi nedeniyle bozulma veya yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadırlar" dedi. Sosyo-ekolojik peyzajların, farklı mekânsal ölçeklerde yerel toplumlara gıda, içecek, ilaç, rekreasyon ve geleneksel ekolojik bilgi gibi çeşitli ekosistem hizmetleri sunduğunu belirten Çiftçioğlu, ev bahçelerinin ise bu peyzajların ayrılmaz bir parçası olarak, özellikle biyolojik çeşitliliğin korunması, gıda güvenliği, sürdürülebilir yaşamların oluşturulması ve sistemin bütününü oluşturan sosyo-ekolojik peyzajların dayanıklılığının oluşturulmasına önemli katkı sağladığını vurguladı.

Lefke Bölgesi ekolojik ve sosyal sistemin uyumlandığı kırsal peyzaj özelliklerini yansıtıyor

Ev bahçelerinin sosyo-ekolojik peyzajların dayanıklılığının oluşturulması ve güçlendirilmesinde önemli bir araç olduğunu belirten Çiftçioğlu, bu bağlamda, KKTC'nin kuzey-batı bölgesinde yer alan Lefke Bölgesi'ni örnek bir alan olduğunu ifade ederek, "Lefke Bölgesi insanın doğayla uyum içinde yaşadığı, ekolojik sistemin halen özelliklerini koruduğu ve sosyal sistemin ekolojik sistemle uyumlandığı kırsal peyzaj özelliklerini yansıtan bir alandır" dedi. Ev bahçelerinin yerel topluma gıda, sağlık, estetik ve sosyalleşme gibi çeşitli hizmetler sunduğunu ve iklim koşullarının uygunluğu nedeniyle günlük hayatın önemli bir zamanının burada geçirildiğini söyleyen Çiftçioğlu, ev bahçelerinin biyolojik çeşitliliğin korunması, gıda güvenliği ve sürdürülebilir yaşamların oluşturulmasının, Lefke Bölgesi'nde sosyo-ekolojik peyzajlarının dayanıklılığının geliştirilmesinde önemli rol oynadığını vurguladı. Çiftçioğlu, bu bağlamda çalışmasının amacını, ev bahçelerinin sosyo-ekolojik peyzajların dayanıklılığının oluşturulması ve güçlendirilmesindeki rolünü Lefke Bölgesi örneği ile değerlendirdiğini belirtti.

Araştırma yönteminin iki bölümden oluştuğunu, birinci bölümde Lefke Bölgesi ev bahçelerinde yetiştirilen bitkilerin 2009-2011 yılları arasında arazi çalışmaları, gözlemler ve literatür değerlendirmesi sonucunda belirlendiğini söyleyen Çiftçioğlu, ikinci bölümde ise ev bahçelerinin Lefke Bölgesi sosyo-ekolojik peyzajlarının dayanıklılığının oluşturulması ve güçlendirilmesindeki rolünü literatür yardımı ile sorguladığını dile getirdi. Bölgede gerçekleştirdiği alan araştırması (survey) sonuçlarına göre; Lefke Bölgesi ev bahçelerinde 80 ağaç, 24 çalı, 20 sukkulent, 5 soğanlı-rizomlu, 5 yenilebilir ve 49 diğer çiçekli süs bitkilerinden oluşan toplam 183 bitki türünün saptandığını açıklayan Çiftçioğlu, ev bahçelerinin sosyo-ekolojik peyzajların dayanıklılığının oluşturulmasındaki rolünü ise ekolojik ve sosyal sistemlerin dayanıklılığını belirleyen ana (direnç ve uyumlanma kapasitesi) ve alt kriterler (ör. çeşitlilik, kurumsal hafıza ve bağlantılılık) temelinde sorguladığını belirtti. Çiftçioğlu, bu kriterlerin değerlendirilmesi sonucunda, Lefke Bölgesi'nde ev bahçelerinin sosyo-ekolojik peyzajların dayanıklılığındaki rolünün ölçülmesine ilişkin potansiyel indikatörler yani gıda ürünlerine erişim, yerel tohumların korunması ve bitkilerin yerel isimlerini kullanmasını önerdi.