Organ naklinde umut

Kıbrıs Postası - Meryem Ekinci

Birçok hastanın yasayı beklediğine dikkat çeken KTTB Başkanı Dr. Filiz Besim, "Meclis'te birçok doktor arkadaşımız var. Bunun acil bir konu olduğunun ve ivediliğinin altını çiziyorum ve milletvekillerinden duyarlı olmalarını istiyorum" dedi.

Dr. Besim, organ, doku ve hücre nakli yapacak kuruluşların ise denetlenmesinin önemi üzerinde durarak, büyük bir eksikliğin giderilmesini sağlayacak yasa tasarısının sadece yasallaşmasının değil doğru uygulanmasının da son derece önemli olduğunu kaydetti.

İnsan Hücre Doku ve Organlarının Bağışlanması, Nakil, Tedarik Edilmesi, Test Edilmesi, İşlenmesi, Korunması, Saklanması, Dağıtımına ve Gereğinde İmhasına İlişkin Güvenlik ve Kalite Standartlarının Belirlenmesi Yasa Tasarısı, 19 Haziran Perşembe günü Cumhuriyet Meclisi İdari, Kamu ve Sağlık İşleri Komitesi'nde kabul edildi.

Genel gerekçesi "insan sağlığını en üst düzeyde tedavi ve korumasını temin etmek amacı ile insanlara uygulanacak insan hücre, doku ve organların ülkemizdeki Devlet ve bu yasa ile onaylanmış ve ruhsatlandırılmış olarak hizmet verecek olan Hücre Kuruluşları, Doku Kuruluşları, Hücre Nakil Merkezleri, Doku Nakil Merkezleri ve Organ Nakil Merkezleri ile Doku ve Organ Tedarik Merkezleri'nin insan hücre doku ve organlarının bağışlanması, nakil, tedarik edilmesi, test edilmesi, işlenmesi, korunması, saklanması, dağıtımına ve gereğinde imhasına ilişkin güvenlik ve kalite standartlarının belirlenmesine ilişkin esasları düzenlemek" olan yasa tasarısı, özellikle yaşadıkları sağlık sorunları nedeniyle organ nakli bekleyenlere umut oldu.

Komite aşamasında yasa tasarısına ilişkin görüşlerini paylaşan ve yasa tasarısının hazırlanmasına katkı sağlayan Kıbrıs Türk Tabipleri Birliği (KTTB), yasa tasarısının 2006 yılından itibaren beklediğinin altını çizerek, tasarının Genel Kurul'dan ivedilikle geçmesini istedi.

"Böyle bir yasanın olmayışı eksiklikti"

Kıbrıs Postası'na yasa tasarısını değerlendiren KTTB Başkanı Dr. Filiz Besim, birçok hastanın beklediği yasa tasarısının komite sürecinde birliğin de katkı sağladığının altını çizerek, şöyle konuştu:

"Birliğimiz komitede yer aldı, görüş verdi ve yasanın hazırlanmasına katkı sağladı. Son aşamasına kadar görüş verdik. Yıllardır bu yasanın geçmesi için zaten uğraş veren bir birliğiz. Böyle bir yasanın olmayışı eksiklikti. Birçok hastamız bunu bekliyordu. Bu yasanın geçmesini bekleyen, diyalize bağlı yaşayan böbrek hastalarımız var."

Milletvekillerine çağrı

İdari, Kamu ve Sağlık İşleri Komitesi Başkanı DP-UG Milletvekili Dr. Özdemir Berova'nın bir önceki dönem KTTB Başkanlığını yaptığını anımsatan ve bu konuya vakıf olduğunu ifade eden Dr. Filiz Besim, milletvekillerine yaptığı çağrıda, konunun ivediliğinin altını çizerek destek istedi.

Dr. Besim, "Meclis'te birçok doktor arkadaşımız var. Bunun acil bir konu olduğunun ve ivediliğinin altını çiziyorum ve milletvekillerinden duyarlı olmalarını istiyorum. İnsan hayatını etkileyecek yasaların kısa bir süre içerisinde geçmesi gerektiğini bir kez daha anımsatmak istiyorum" dedi.

"Denetim şart"

Yasa tasarısı altında çıkarılacak tüzüklerdeki detayların son derece önemli olduğunu da vurgulayan Dr. Filiz Besim, "Organ nakli yasasının geçmesi büyük bir eksikliğin giderilmesi olacak. Tüp bebek merkezlerinin daha yasal statüde çalışması ve denetlenebilir olmasına adına da gerçekten iyi bir olaydır. Doğru uygulanması ve denetimlerin yapılması gerekir. Biz artık hukuk devleti ciddiyetiyle yasaları yürürlüğe koyup, denetleyip, doğru uygulanmasını sağlamak konusunda savaş vermek zorundayız. Özellikle sağlıkta bu daha ciddi bir tehlikedir. Doku saklama merkezlerinin denetlenmesi gerekir. Bir doku bankası oluşturulacak. Bu merkezin denetimi çok önemlidir.

Ücretsiz sağlık hakkı

Dr. Besim, yasa tasarısı ile özel hastanelerin de organ, doku ve hücre nakli yapabilmesine olanak tanındığının anımsatılması ve bu durumun, Anayasal bir hak olan sağlık hakkını alabilmek adına yurttaşlara maddi anlamda bir yük getirip getirmeyeceğinin sorulması üzerine ise, Anayasa'nın sağlık hakkını düzenleyen 45. Maddesine atıfta bulunarak, "Bizim Anayasamız'da devlet sağlık hizmetini sağlamakla yükümlüdür. Özel çalışan birçok klinik ve hastane de var, gerçektir. Sağlığın ciddi boyutta ele alınıp bu dengesizliklerin düzene girmesi gerekir" dedi.

Özel-devlet farkı

Dr. Besim, yasa tasarısında belirtildiği üzere özel kuruluşların da organ, doku ve hücre nakli yapabilecek olmasının, uygulamaların sadece özel kuruluşlar tarafından sağlanacağı anlamına gelmediğinin de altını çizerek, şöyle dedi:

"Bunu özel hastanelerin yapması demek sadece özel hastanelerin yapacağı anlamına gelmiyor. Mesela böbrek nakli bizim hastanemizde de yapılacak olan bir konudur. Özel hastaneler konusunda ise yasaya uygun düzenli denetimlerin hayata geçirilmesi, kriterleri yerine getiren merkezlerin bu işi yapabilmesini sağlayacak."

Yasa tasarısında neler var?

İnsan hücre doku ve organlarının bağışlanmasına, nakline, tedarik edilmesine, test edilmesine, işlenmesine, korunmasına, saklanmasına, dağıtımına ve gereğinde imhasına ilişkin güvenlik ve kalite standartlarının belirlenmesine ilişkin esasları düzenleyen yasa ile devlet hastanelerinin yanı sıra, onaylanmış ve ruhsatlandırılmış olarak hizmet verecek olan özel Hücre Kuruluşları, Doku Kuruluşları, Hücre Nakil Merkezleri, Doku Nakil Merkezleri ve Organ Nakil Merkezleri ile Doku ve Organ Tedarik Merkezleri'nin kurulmasına izin veriliyor.

Yasa ile üremeye yardımcı tedavi merkezleri olarak ifade edilen tüp bebek merkezleri ise gerekli onayı almaları durumunda hücre nakil merkezi olarak çalışabilecek ve sadece hücre tedariği ile naklini yapabilecekler.

Organ dağıtımında acil organ talepleri Koordinasyon Kurulu tarafından değerlendirilecek ve acil talepler için bir Acil Bekleme Listesi oluşturulacak. Acil talep dışında kalan organ naklinde her organ için Koordinasyon Kurulu tarafından bir Olağan Bekleme Listesi oluşturulacak.

Gönüllü ve ücretsiz bağış

Yasada, yetkili otorite olan Sağlık Bakanlığı ile kuruluş ve merkezler ile doku ve organ tedarik merkezleri, insan hücre, doku ve organlarının gönüllü ve ücretsiz olarak bağışlanması için gereğini yapmakla da yükümlü kılınıyor.

Bu çerçevede, maddi kazanç için organ ve/veya doku bağışında bulunulması ve/veya bu konuda aracılık yapılması da yasaklanıyor.

Bir başka yasak ise 18 yaşını doldurmamış ve/veya akli dengesi yerinde olmayan kişilerden hücre, doku ve organ alınması. 18 yaşını doldurmamış kişilerin vasisinden alınacak onay ile bu kişilerden kemik iliği alınması ise serbest.

Vasiyetname yoksa kan bağı devreye girecek

Organ ve doku nakli konusunda beyin ölümü gerçekleşen bir kişiden organ ve doku alınmasına ilişkin olarak yapılan düzenlemeyle de öncelikle beyin ölümü gerçekleşen kişinin vücudunun taamını veya organ ve dokularını, tedavi ve teşhis için bıraktığına dair bir vasiyetname aranacak.

Bu durumun vasiyetnamede belirtilmemesi veya ölüm anında ise sırasıyla eşi, reşit çocukları, ana veya babası veya kardeşlerinden birisinin onayı aranacak. Bu kişilerin hayatta olmaması durumunda ise üçüncü dereceye kadar, üçüncü derece de dahil olmak üzere kan bağı olan herhangi bir yakınının onayı ile doku ve organ alınabilecek.

Beyin ölümü gerçekleşen kimsesiz kişilerden organ ve doku alımı ise, üçüncü derece de dahil olmak üzere kan bağı olan herhangi bir yakını bulunmadığının polis tarafından belgelenmesi koşulu ile yapılabilecek.

Gizlilik koruma altında

Yasa ile ayrıca Sağlık Bakanlığı, genetik bilgiler de dahil olmak üzere tüm veriler ile verici ve alıcıların kimlik bilgilerinin gizli kalması için gerekli tüm önlemleri almak ve alınmasını sağlamakla yükümlü kılınıyor.