Alzheimer olacağınız hiç aklınıza gelir miydi?

Yakın Doğu Üniversitesi Basın ve Halkla ilişkiler Dairesi Müdürlüğü'nden yapılan açıklamaya göre, YDÜ Hastanesi Nöroloji Anabilim Dalı Başkanı Yrd. Doç. Dr. Amber Eker, Demans (Bunama)'nın tanımını yaparak, Belirtileri, Yaşlılıkla ilişkili unutkanlık ve demans başlangıcı nasıl ortaya çıkar?, Demans ve Alzheimer aynı şey midir?, Demans ve Alzheimer aynı şey midir?, Alzheimer Hastalığı için risk faktörleri nelerdir? , Alzheimer genetik bir hastalık mıdır? , Demans kimlerde sıklıkla görülür, kimler risk altındadır?, Demans teşhisi nasıl konur?, Hasta yakınlarına hangi önerilerde bulunabiliriz? başlıkları altında açıklamalarda bulundu.

Demans (Bunama) nedir?

Demans, genellikle ileri yaşlarda ortaya çıkan ve çoğu kez yavaşça ilerleyen, beynin bilgi, davranış ve gündelik yaşamı sürdürme konularında gösterdiği yetersizliktir. Her unutkanlık demans değildir. Hafızanın yanında konuşma, alet kullanma vb. becerilerin kaybıyla birlikte, kişinin günlük hayatının etkilenmesi durumunda ortaya çıkan tabloya demans denebilir. Kişinin günlük yaşamının etkilenmesi tanı için önemlidir.

Belirtileri nelerdir?

Demans sadece hafıza problemi değildir. Hafıza kaybı yanında, örneğin giyinme, düzgün bir biçimde yemek yeme, alet kullanma gibi kazanılmış becerileri gerçekleştirmekte güçlük, kişilik- davranış değişiklikleri, dili kullanmada ve konuşulanları anlamada bozukluk, yol bulamama, aritmetik yapamama, içe kapanma, canlı hayaller görme gibi belirtiler demansın habercisi olabilir. Tüm bu belirtiler ayrı ayrı veya hepsi bir arada görülebilirler.

Yaşlılıkla ilişkili unutkanlık ve demans başlangıcı nasıl ortaya çıkar?

Yaşlanma ile kişilerde ılımlı bir unutkanlık olabilir. Bu durum ilerlemediği sürece herhangi bir hastalığa yol açmaz. Fakat bu tip hastaların, unutkanlıklarında ilerleme olup olmadığı konusunda takip altında olması gereklidir.

Hafif kognitif bozuluk (hafif hafıza bozukluğu) halk arasında Alzheimer başlangıcı olarak adlandırılan tabloda hastanın hafıza ile ilgili belirgin bir yakınması yoktur. Genelde hastanın ailesi, daha önce yaptığı işlerde bir miktar zorlanma yaşadığını belirtir. En çok merak edilen konu, bu tablonun Alzheimer'a dönüşüp dönüşmeyeceğidir. Her yıl bu tabloya sahip 10 hastadan birinin Alzheimer'a dönüştüğü belirtilmektedir. Bu nedenle hastaların düzenli takibi gereklidir.

Demans ve Alzheimer aynı şey midir?

Alzheimer bir demans çeşididir ancak her demans Alzheimer hastalığı değildir. Alzheimer hastalığı dışında demansa neden olan birçok hastalık ve durum vardır. Alzheimer'da hastanın ilk olarak hafızası etkilenir. Zaman içinde bu, unutkanlığa, yön bulamama, giyinememe, idrar tutamama, muhakeme yapamama ve çeşitli davranış bozukluklarına dönüşür.

Korunmak veya süreci geciktirmek için iyi eğitim almak, zihni sürekli çalıştırmak, akdeniz tarzı yeşillik ve balık ağırlıklı beslenmek, vitamin eksiklikleri varsa zamanında tedavi ettirmek, tansiyon, şeker ve kolesterol yüksekliklerinin tedavilerini yaptırmak önemlidir.

Alzheimer Hastalığı için risk faktörleri nelerdir?

Bu hastalık için en önemli risk faktörü ileri yaştır. Alzheimer hastalığının görülme sıklığı yaş ile artmaktadır. 65 yaş üstü her 8 kişiden birinde, 85 yaş üzerindeki kişilerde ise her iki kişiden birinde görüldüğü belirtilmektedir. Alzheimer hastalığı beyin hücrelerinin programlanandan daha erken, yaşa göre beklenenden daha hızlı küçülmesi ve kaybı nedeniyle olmaktadır. Alzheimer hastalığı bulaşıcı bir hastalık değildir, bir kanser hastalığı değildir.

Alzheimer genetik bir hastalık mıdır?

Alzheimer hastalığına yakalanma riski, eğer ebeveynlerden biri bu hastalığa sahipse daha yüksektir. Şu an Alzheimer hastalığının kalıtımla nasıl geçtiği konusunda çalışmalar devam etmektedir. Kalıtım yanında başka faktörlerin de hastalığın ortaya çıkmasına neden olduğu düşünülmektedir. Çok nadir (yaklaşık 100 hastanın 5'inde) olmakla birlikte, ırsi formları mevcuttur.

Demans kimlerde sıklıkla görülür, kimler risk altındadır?

Ailede demansı olan birey olması, beyin damar hastalığı için risk faktörleri (yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, şeker hastalığı) olması, sık kafa travması geçirmek, düşük eğitim seviyesine sahip olmak, en önemlisi de ileri yaş (>80) demans için risk faktörleridir.

Demans teşhisi nasıl konur?

İlk önce hasta ve mutlaka onu iyi gözlemleyen yakını ile görüşme yapılır. Hayatında nelerin değiştiği, neleri unuttuğu sorgulanır. Daha sonra hafızanın, işlem yeteneğinin, şekilleri kopyalama becerisinin ve daha birçok beyin işlevinin kontrol edildiği nöropsikolojik testler uygulanır. Unutkanlık testleri dediğimiz bu testler hastalarımızın tanısında ve takibinde oldukça önemlidir. Mutlaka her hastada tedavi edilebilir unutkanlık sebebi olabilecek tiroid hormonlarına ve vitamin B12 düzeyine bakılmalıdır. Hastamızın demansı olduğu kanaatine varılırsa, Beyin MR'ı planlanır. Beyinde bir küçülme olup olmadığı veya beynin hangi bölümünde küçülme olduğu incelenir. Ayrıca PET dediğimiz, beynin çalışmasını gösteren tetkikler de kullanılabilir, beynin işlevlerinin azaldığı bölgeleri göstermekte yardımcıdır. Bu tetkikler ile tanı desteklenmiş olur.

Hasta yakınlarına hangi önerilerde bulunabiliriz?

Hasta yakınları, bakımlarına ihtiyaç duyan hastaları nedeni ile alışkanlıklarını ertelemek zorunda kalabilir ve hatta aile içi çatışmalar yaşanabilir. Bu zor günleri yaşarken mutlaka yakınlarınızdan destek almak ve aile içinde görev dağılımı yapmak önemlidir.

Günlük yaşantımızdaki giyinme, yemek yeme, banyo yapma gibi rutinler, demans hastası için güç olabilir. Hastanıza yardım edin fakat mümkün olduğunca onun yerine siz yapmayın. Onun yapabildiği kadar yapması için destekleyici olun ama ısrar da etmeyin. Israrlar inatlaşmalara neden olabilmektedir.

Hastalarla iletişim kurarken kısa ve basit cümleler kurun. Konuşmaya başlarken öncelikle dikkatini size vermesini sağlayıp konuşun. Yüzüne bakın, yanıt vermesi için zaman tanıyın, sözünü kesmemeye dikkat edin. Hastanın bir kelimeyi bulmada zorlandığını fark ediyorsanız nazikçe uygun kelimeyi söyleyin.

Kişisel hijyen, giyinme, yemek yeme ile ilgili konularda yardımınız gerekebilir, yardım edin ancak destekleyici olun.

İleri demans hastaları genellikle tuvalet ihtiyacının geldiğini fark edemez ya da tuvaletin yerini veya nasıl kullanılacağını bilemez. Hastanıza gün boyunca tuvalete gitmesini hatırlatın. Tuvaletin kapısına büyük harflerle, kolay okunur şekilde yazın. Hastalığın seyri ilerledikçe bazı demans hastasında idrar ve barsak kontrolünde güçlükler yaşanır. İdrarını veya büyük abdestini kaçırmak hasta için de, yakını için de zor bir durumdur. Bu sırada öfkelendiğinizi belli etmemeye çalışın. İleri dönemlerde bez kullanımı işlerinizi kolaylaştırabilir.

Demans hastaları uyku problemleri, gece huzursuzlukları yaşayabilirler. Hastalığın seyri süresince hayaller görme, olmayan olaylara inanma gibi belirtiler olabilir. Geceleri kafa karışıklıkları daha da artar. Uyku bozukluklarına, hayallere ve hırçınlıklara ilaçlar ile müdahale etmek çok kolaydır. Bu durumların, hastayı takip eden doktoruna çekinmeden aktarılması önemlidir. Ayrıca kafa karışıklığını azaltmak için hasta yakınlarının sık sık hastaya zamanı, bulunduğu yeri, olayları hatırlatması önerilmektedir.

İleri demansı olan hastaların tehlikeli durumlarla karşılaşmasını önlemek için evde yalnız bırakılmaması ve ev dışına yalnız çıkmamaları uygun olacaktır.

Hastanızın her zaman üzerinde taşıyacağı künyesinde kimlik ve acil durumlarda aranacak kişilerin telefonlarının olması güvenlik açısından önemlidir.