Aydınlanma'nın devamı olarak Romantizm

Tanzimatın ilan edildiği ondokuzuncu yüzyılın ilk yarısına rastlayan dönemde, Avrupa'da, Romantizm hakimdir. Romantizm döneme damga vurmuştur.

Aynı dönemde güçlü bir etkisi olan Romantizm akımı Osmanlıları Fransız Romantizmi üzerinden etkiler.

Romantizm aslında onsekizinci yüzyıl "Aydınlanma Çağa"na bir tepki olarak doğmuştur. Bu bir tepki akımı olmasına rağmen, içine Victor Hugo gibi bir ismi alınca işler değişir. Hugo akımı Aydınlanma'nın devamı olarak nitelendirir ve bu birleştiren düşüncenin karşısında kimse kalamaz.

Osmanlı'nın Tanzimat Dönemi'nde ise, bu döneme damga vuran düşünürlerinden olan Namık Kemal, Romantik edebiyat anlayışına paralel romanlar ve tiyatro eserleri yazar. Aynı dönemde Batı'dan yapılan çevirilere ve Batı etkisiyle yapılmış çalışmalara da yer verilir.

Tanzimat döneminde ilgi, düşünce, görüş ve yazılarıyla Fransız devrimini hazırlayan Aydınlanma devri filozoflarına yönelmiş, onlardan çeviriler yapılmıştır. Ziya Paşa, J.J.Rousseau'dan "Emile"i çevirmiştir. Bu çevirilerden bir bölümü, 1881'de Mecmua-i Ebuzziya'da yayınlanmıştır.

Münif Paşa yaptığı çalışmalara benzer çalışmalar yapmış; bir dergi çıkartmış, dernek kurmuştur. "Muhaverat-ı Hikemiye" (Felsefe Konuşmaları) adlı kitabını, 1859'da, Fransız Voltaire, Fontenelle ve Fenelon'dan çevirdiği diyaloglardan oluşturmuştur. Münif Paşa'nın ayrıca, "Mecmua-i Fünûn" ve "Hazine-i Evrak" adlı dergilerde yayınlanmış felsefi makaleleri vardır.1878'de, üçüncü kez açılışında Darü'l-fünun'da felsefe derslerinin yer almasında Münif Paşa'nın bu makalelerinin de etkisi olmuştur.

Münif Paşa yazılarında, din konusuna girmeyi ihmal etmemiştir. "Nasıl ki felsefe, her yerde hakikati ararsa, din için de aranan hakikattir" demiştir.

Aslında hakikati arama güdüsü, hem bilimin hem de bilime dahil olmayan ruhani disiplinlerin gayesidir.

Dönem, Osmanlıların; batıdan hızlı etkilendikleri ve bir bakıma özlerinen kopmaya başladıkları dönemdir ki bu, edebiyat ve sanata yoğunlukla yansır.