Covid-19 ve iklim krizi raporu: "Havanın düzeldiği yok, durum geçici"

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası (ÇMO) İstanbul Şubesi yeni tip koronavirüse (Covid-19) karşı alınan tedbirlerin dünyadaki büyük kentlerde, özellikle İstanbul’da hava kirliliği ve iklim krizi üzerindeki olası etkilerine, korunma yöntemlerine ve alınması gereken tedbirlere ilişkin bir rapor hazırladı.

Raporda, Covid-19 salgınına karşı alınan tedbirlerin trafik ve bir kısım sanayiden kaynaklı hava kirleticilerin azalmasını sağladığı ancak hava kalitesindeki iyileşmenin “geçici ve yanıltıcı” olduğu söylendi.

Bunun nedeni ise “enerji santralleri gibi önemli miktarda kirletici salmaya devam eden sektörlerin hala faaliyetine devam ediyor olması ile salgın koşullarının ve buna karşı alınan önlemlerin geçici olması ve koşullar normale döndüğünde emisyonlarda azalmayı sağlayan kaynakların tekrar aktif hale geçecek olması” şeklinde açıklandı.

“Özellikle küresel iklim değişikliğine neden olan karbondioksit (CO2) gibi sera gazlarının atmosferdeki oranlarının yükselmeye devam etmesi, iklim değişikliği ile mücadelenin çok daha uzun vadeli ve geniş kapsamlı tedbirlerle sürdürülmesi gerektiğini somut olarak göstermektedir” denildi.

Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi Ömür Yaşayan raporu soL'a değerlendirdi.

'KÖKLÜ DEĞİŞİKLİKLERE GİDİLMEDİĞİ SÜRECE HAVA KALİTESİNDE İYİLEŞME SAĞLANAMAZ'

Köklü değişikliklere gidilmediği sürece, hava kalitesinde kalıcı bir iyileşme sağlanması ve iklim krizinden çıkışın mümkün olmayacağı belirtilerek gerekli değişiklikler şöyle sıralandı:

Yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelerek fosil yakıt kullanımı azaltılmalı.

Sanayiden kaynaklı emisyonlar tesis içi önlemlerle ve baca gazı arıtma teknolojilerinin uygulanması ile kaynağında azaltılmalı.

Tüketim alışkanlıkları ve buna bağlı olarak üretim yapısı sürdürülebilirlik kavramı esas alınarak değiştirilmeli.

Kentler ve ulaşım yine bu kapsamda planlanmalı.

Raporda, söz konusu değişikliklerin öncelikle dünyada sanayi üretimi ve ekonomisi ile paralel olarak sera gaz emisyonlarında en fazla payı olan ülkelerden başlanarak genele yayılması gerektiği de vurgulandı.

Ancak buna karşılık küresel iklim krizi ve yakıcı sonuçlarını azaltmak amacıyla yürütülen uluslararası müzakerelerin ve yapılan antlaşmaların istenen sonuçlara ulaşamaması, azaltım hedefleri için esneklikler sağlanması gibi hususların, konunun ciddiyetinin hala yeterince kavranamadığını veya öncelikli bir küresel sorun olarak ele alınmadığını gösterdiği de ifade edildi.

KORONAVİRÜS VE HAVA KALİTESİ

Raporda, Covid-19 salgını ile mücadele kapsamında uygulanan karantina önlemleri sonucunda insanların dışarıya çıkmaması, trafik yoğunluğunun azalması gibi etkenlerle özellikle büyük kentlerde hava kalitesinde önemli iyileşmeler olduğuna, partikül madde (PM10) miktarında yüzde 32 gibi oranlarda azalma tespit edildiğine dair haberlerin basında yer aldığı hatırlatılarak şu bilgilere yer verildi:

“Pandemi sürecinde partikül maddelerin viral enfeksiyonların yayılmasında taşıyıcı bir araç olarak yayılma hızına etkisi araştırılan bir başka konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Havadaki kirleticilerle Covid-19 arasında bağlantı olduğuna dair bazı bilimsel veriler ortaya konulmuştur.

“İstanbul’da PM2.5 değerlerine bakıldığında günlük sınır değerin aşıldığı, PM10’un ise Mart ayında sınır değerlerin üzerinde seyredip, Nisan ayının sonunda azaldığı, fakat yıllık olarak 2009-2019 yılları arasında sınır değerlerin üzerinde olduğu anlaşılmaktadır. Azotdioksit (NO2) seviyesi de sürekli olarak sınır değerlerin üzerinde seyretmektedir. Ayrıca Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği’ne göre PM10 için günlük limit değerin bir yılda 35 defadan fazla aşılmaması gerekmektedir.

“Pandemi sürecinde uygulanan önlemlerin hava kirliliği açısından en büyük etkisi trafik yoğunluğunun, yani hareketli emisyon kaynaklarının azalması yönünde olmuştur. Ancak İstanbul’da ulaşım faaliyetlerinin azalmasıyla hava kalitesinin bir miktar artmış olması havanın temizlenmiş olduğunu göstermemektedir. Çünkü partikül maddenin tek kaynağı motorlu araçlar değildir. Kentlerde sanayi, inşaat faaliyetleri, madencilik, evsel ısınma vb. gibi başka önemli partikül madde kaynakları da mevcuttur ve bu faaliyetler pandemi sürecinde de büyük ölçüde devam etmektedir.

'İSTANBUL'UN HAVASININ TEMİZLENDİĞİNİ SÖYLEMEK GERÇEKTEN UZAK BİR YAKLAŞIM'

“Sokağa çıkma yasağının uygulandığı bazı günlerde bile günlük PM2.5 ve NO2 değerlerinin sınır değerleri aştığı görülmektedir. Dolayısıyla İstanbul’un havasının temizlendiğini söylemek gerçekten uzak bir yaklaşım olacaktır.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

''Her ne kadar Covid-19 salgınına karşı alınan tedbirler trafik ve bir kısım sanayiden kaynaklı hava kirleticilerin azalmasını sağlamışsa da, gerek enerji santralleri gibi önemli miktarda kirletici salmaya devam eden sektörlerin hala faaliyetine devam etmesi, gerekse salgın koşullarının ve buna karşı alınan önlemlerin geçici olması ve koşullar normale döndüğünde emisyonlarda azalmayı sağlayan kaynakların tekrar aktif hale geçecek olması hava kalitesindeki iyileşmenin de geçici ve yanıltıcı olduğu anlamına gelmektedir. Özellikle küresel iklim değişikliğine neden olan CO2 gibi sera gazlarının atmosferdeki oranlarının yükselmeye devam etmesi, iklim değişikliği ile mücadelenin çok daha uzun vadeli ve geniş kapsamlı tedbirlerle sürdürülmesi gerektiğini somut olarak göstermektedir.

Yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelerek fosil yakıt kullanımının azaltılması, sanayiden kaynaklı emisyonların tesis içi önlemlerle ve baca gazı arıtma teknolojilerinin uygulanması ile kaynağında azaltılması, tüketim alışkanlıklarının ve buna bağlı olarak üretim yapısının sürdürülebilirlik kavramı esas alınarak değiştirilmesi, kentlerin ve ulaşımın yine bu kapsamda planlanması gibi köklü değişikliklere gidilmediği sürece, ne hava kalitesinde kalıcı bir iyileşme sağlanması ne de iklim krizinden çıkış mümkün olacaktır.

Öncelikle dünyada sanayi üretimi ve ekonomisi ile paralel olarak sera gaz emisyonlarında en fazla payı olan ülkelerden başlanarak, sözü edilen köklü değişikliklerin genele yayılması gerekmektedir.

Buna karşılık küresel iklim krizi ve yakıcı sonuçlarını azaltmak amacıyla yürütülen uluslararası müzakerelerin ve yapılan antlaşmaların istenen sonuçlara ulaşamaması, azaltım hedefleri için esneklikler sağlanması konunun ciddiyetinin hala yeterince kavranamadığını veya öncelikli bir küresel sorun olarak ele alınmadığını göstermektedir.''