BİLİM & TEKNOLOJİ
okuma süresi: 6 dak.

Karadeliğin etrafında dans eden yıldız, "göreliliği" doğruladı

Karadeliğin etrafında dans eden yıldız, "göreliliği" doğruladı

100 yıl önce Genel Görelilik Kuramı’ndan yola çıkılarak hesaplanan bir yörünge hareketi ilk kez bir yıldızda gözlemlendi...

Yayın Tarihi: 17/04/20 18:01
Güncelleme Tarihi: 17/04/20 18:18
okuma süresi: 6 dak.
Karadeliğin etrafında dans eden yıldız, "göreliliği" doğruladı

Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESO) Şili’nin Atmaca Çölü’ndeki Çok Büyük Teleskop’u (VLT), galaksimizin merkezindeki süperkütleli karadelik etrafında dönen bir yıldızın Einstein’in Genel Görelilik Teorisi’nin öngördüğü biçimde hareket ettiğini ortaya çıkardı.

Teleskop objektifleri yüzyıllar önce gökyüzüne çevrildiğinden bu yana, küçük kütleli gökcisimlerinin daha büyük kütleli cisimler etrafındaki hareketinin elipse benzer bir yörünge izlediği araştırmacılar tarafından biliniyor. Örneğin Dünya, temmuz ayının ilk günlerinde Güneş’e 152 milyon kilometre uzaklıkla eliptik yörüngesinin en uzak noktasından (günöte) geçer, bu havaya atılan bir topun yavaşlayarak ulaştığı son nokta gibidir. Yörünge hızı en düşük seviyede olan gezegenimiz ocak aynın ilk günlerine kadar hız kazanarak hem en yüksek hıza ulaşır hem de 147 milyon kilometreyle en yakın uzaklıktan (günberi) geçer.

Ancak Einstein 1915’te ortaya koyduğu Genel Görelilik Teorisi’ne dayanarak hesaplamalar yapan astrofizikçi Karl Schwarzschild, 1916’da bu eliptik yörüngenin sabit kalamayacağını ve en yakın noktasının da merkez etrafında dönerek gül yapraklarına benzer (rosetta) bir şekle sahip yörünge oluşturacağını öngörmüştü. Astronomlar bu sürece Schwarzschild Devinimi ismini veriyor.

Einstein’in kuramı, 1910’lar bitmeden Güneş’e en yakın gezegen Merkür’ün uzun süredir kafa yorulan sıra dışı yörüngesinin açıklanmasını sağlamıştı. Ancak uzun ve hassas ölçümler gerektirdiği için aynı yörüngenin karadelik etrafında dönen yıldızlarda gözlemlenmesi 100 yıl sürdü ve sonunda Avrupalı araştırmacılar 30 yıllık bir çabayla galaksimizin kalbinde bu yörüngenin gerçekliğini yıldızlar için de göstermeyi başardı.

ESO’nun haberine göre, 30 yıllık araştırma programının mimarı ve Almanya’daki Max Planck Dünya Dışı Fizik Enstitüsü’nün (MPE) başındaki Reinhard Genzel şöyle açıkladı:

“Einstein’in Genel Görelilik’i bir nesnenin başka bir nesne etrafındaki bağlı yörüngesinin Newton’un Kütleçekimi’ndeki gibi kapalı olmadığını, bunun yerine hareket düzlemindeki devinimin (presesyon, dönen bir cismin dönüş ekseninin yöneliminde meydana gelen değişiklik) devam ettiğini öngörür. İlk kez Merkür gezegeninin Güneş etrafındaki yörüngesinde görülen bu ünlü etki Genel Görelilik lehine ilk kanıttı. Yüzyıl sonra artık Samanyolu’nun merkezindeki yoğun radyo dalgası kaynağı Sagittarius A*’nın yörüngesindeki bir yıldızın hareketinde de aynı etkiyi saptadık.”

10 MİLYON YILDIZ DA GALAKSİ MERKEZİ ETRAFINDA DÖNÜYOR

Gezegenler yıldızların etrafında dönerken, Samanyolu galaksisindeki yaklaşık 10 milyon yıldız da galaksi merkezi etrafında dönüyor. Galaksimizin merkezine yaklaşık 25 bin ışık yılı uzaklıktaki Güneş, kendi kütlesinin 4 milyon katından daha fazla kütleye sahip Sagittarius A* isimli bir süperkütleli karadelik ve onun yörüngesindeki yoğun bir yıldız kümesi yer alıyor.

Hakemli bilim dergisi Astronomy & Astrophysics’te yayımlanan makaleye göre, araştırmacılar karadeliğe yakın bu yıldızlardan yörüngesinin en yakın noktasında karadeliğe 20 milyar kilometreye kadar yaklaşabilen S2 yıldızını inceledi. Bu yıldızın galaksi merkezine Güneş’ten 7,5 milyon kat daha yakın olduğu anlamına geliyor ve Güneş’in merkez etrafındaki bir turu 225 milyon yıldan daha uzun sürerken S2 bir turu yalnızca 16 yıl sürüyor.

Yörüngesinin karadeliğe yakın konumuna gelirken ışık hızının yüzde üçüne kadar (saniyede 9 bin kilometre) hızlanıyor, bu galaksi etrafında saniyede 240 kilometre hıza sahip Güneş’ten 40 kat hızlı olması anlamına geliyor. Yıldızın devasa bir kütleye bu yakınlığı ve yüksek hızı görelilik etkilerini daha görünür hale getiriyor.

#mesajınızvar
Levent ÖZADAM'dan
#mesajınızvar
Gözden Kaçmadı
#gozdenkacmadi

En güncel gelişmelerden hemen haberdar olmak için

Yorumlar

Dikkat!
Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.