Erhan Arıklı’nın “piyasaya devlet eliyle müdahale" fikri, işsizliği arttırabilir

Ekonomi dalındaki bilim insanları, Ekonomi ve Enerji Bakanı Erhan Arıklı’nın, ülkedeki “serbest piyasa ekonomisine” devlet eliyle müdahale edilmesi gerektiğine işaret eden ‘endişe verici’ açıklamalarının; “bazı malların kıtlaşmasına, alternatif ürün çeşitliliğinin yok olmasına, rekabet ortamının daha da bozulmasına ve işsizlik oranının yükselmesine” neden olabileceği görüşünü paylaşıyor.

Bakan Arıklı, pandemi sürecinde şartların ‘normal’ olmaması nedeniyle ‘serbest piyasa’ ekonomisinin uygulanamayacağını savunarak, temel gıda maddeleri başta olmak üzere 60-70 civarında mal için ‘üst sınır’ fiyatın belirleneceğini açıkladı.

Ürünlerle ilgili “azami fiyat” ve “kar marjının devlet tarafından belirlenmesi” gibi adımlar atmayı planlayan Arıklı’nın, “piyasanın rekabet temelli yapısını bozacağı ve piyasada aracı olan tedarikçi, bayi ve satıcıların zarar görmesine neden olacağı” ifade ediliyor.

PROF. DR. YORUCU: “DEVLETİN MÜDAHALESİ SON DERECE SAKINCALI”

DAÜ İşletme ve Ekonomi Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Vedat Yorucu, “serbest piyasa ekonomisine müdahale etmek çok sakıncalıdır” başlıklı yazısında, tam da bu sorunlardan ve yaşanması muhtemelen problemlere dikkat çekiyor.

Söz konusu yazısında, KKTC’de uygulanan ekonomik sistemin “Serbest Piyasa Ekonomik Sistemi” olduğunu belirten Prof. Dr. Vedat Yorucu, “Bu sisteme Devlet’in yürütme kanadı erkiyle müdahale edilmesi son derece sakıncalıdır” ifadelerini kullandı.

“TEDARİKÇİ, BAYİ VE SATICI ZARAR GÖRECEK…”

Hükümetlerin fiyat mekanizmasına “müdahale girişimlerinin” piyasadaki rekabet koşullarının bozulmasına ve piyasanın çöküşüne yol açacak tehlikeler içerdiğini ifade eden Prof. Dr. Yorucu, Ekonomi Bakanlığı’nca temel ihtiyaç malları da dahil olmak üzere, ithal malların satış fiyatlarına müdahale etmesi ve narh koymasının (üst fiyat belirlemesi), piyasanın rekabet temelli yapısını bozacağını, ayrıca piyasada aracı olan tedarikçi, bayi ve satıcıların zarar görmesine neden olacağını ifade etti.

“ÖNCELİKLİ ADIM, İTHAL MALLARA KONAN YÜKSEK VERGİ VE FONLARI GÖZDEN GEÇİRMEK OLMALI”

Prof. Dr. Yorucu, atılması gereken en öncelikli adımın, piyasada pahalılık yaratan ve devlet eliyle ithal mallara konan yüksek vergi ve fonları gözden geçirmek olduğunun altını çizerek, piyasadaki rekabet bozucu unsurların tespit edilmesi ve kaldırılması gerektiğini kaydetti.

“GÖRÜNMEZ EL KURAMI, PİYASADA DENGE SAĞLAYABİLİR”

“Örneğin Rekabet Kurumu devreye girmeli ve rekabeti oluşturacak koşulları yeniden tesis etmelidir” diyen Yorucu, serbest piyasanın “görünmez el kuramı”nın, piyasadaki fiyatların yeniden piyasada kabul gören dengenin fiyatlara gelmesini sağlayabileceğini belirtti.

“ELEKTRİK, AKARYAKIT VE ÖZEL İLETİŞİM MALİYETLERİ AŞIRI YÜKSEK”

Enerji ve özel iletişim maliyetlerinin “aşırı yüksek” olduğunu vurgulayan Yorucu şöyle devam etti:

“Elektrik tekeli nedeniyle enerji maliyetleri çok yüksek. Akaryakıt, dünya petrol fiyatlarına göre ülkemizde aşırı yüksek. Bunun dışında özel iletişim vergisinin çok yüksek olması da, ayrıca pahalılık yaratan önemli bir kalemi oluşturuyor.”

Hükümetin ilk hamlede, bu üç konuda adım atması ve esas pahalılık yaratan enerji, iletişim ve akaryakıt fiyatlarını düşürmeye yönelik müdahalesi olması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Vedat Yorucu, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Dünya akaryakıt fiyatlarında son 3 yılda muazzam düşüşler yaşanmıştır. Brent Petrol varil başı fiyatları 120 ABD dolarından 50 ABD dolarına gerileyerek piyasaların canlanması için fırsatlar doğmuştur.”

“DEVLET ELİYLE MÜDAHALE; REKABETİN BOZULMASINA VE İŞSİZLİK ORANININ YÜSEKLEMESİNE NEDEN OLUR”

Piyasada ithal mallara devlet eliyle müdahalede bulunmanın, bir süre sonra bazı malların kıtlaşmasına, alternatif ürün çeşitliliğinin yok olmasına, rekabet ortamının daha da bozulmasına, işşizlik oranının yükselmesine ve Güney Kıbrıs’a ticaret kayması etkisi yaratmasına neden olacağının altını çizen Yorucu, “Serbest piyasada, rekabet ekonomisinden uzaklaşmak, KKTC gibi küçük ölçekli ada ekonomisine büyük ve tamir edilemeyecek yaralar açacaktır” dedi.