Sağlıklı beslenmede balığın yeri

Deniz , göl ve nehirlerden elde edilen canlıların başında balıklar gelir. Son yıllarda tarlalarda , özer hazırlanmış alanlarda da balık üretimi yaygınlaşmıştır. Balık dışında midye, istiridye ve kerevit gibi su ürünlerini de beslenmemizde yer almaktadır. Balıklar genelde deniz ve tatlısu balıkları olmak üzere iki grupta toplanır. Ayrıca yağ oranlarına göre de, yağlı-yağsız balıklar şeklinde gruplanabilir.Tatlısu balıklarının başlıcaları ; yayın, sazan, turna ve alabalıktır. Denizlerde elde edilen balıkların başlıcaları; hamsi, istavrit, mezgit, kefal, lüfer, kalkan, barbunya ve sardalyadır.

Balık iyi kalite protein kaynağıdır. Balık yağı A ve D vitaminlerinden çok zengindir.Aynı zamanda bebeklerin beyin ve göz gelişiminde, kanın normal akıcılığını sağlanmasında etkisi olan çoklu doymamış omega-3 yağ asitlerini de içerir. Balık eti B vitaminlerinden çoğu, demir ,çinko ve iyod yönünden de zengindir. Tatlısu balıkları K vitamini de sağlarlar.Hamsi gibi küçük balıklar, kılçığı ile birlikte yendiğinde kalsiyum da sağlarlar.

Balığın enerji değeri yağlı ve yağsız oluşuna göre değişir. Yağlı balıkların enerji değerleri yağsızlarınkinden daha yüksektir. Balık vücundaki yağın çoğunluğunu, doymamışyağlar oluşturur. Küçük, fiyatı nispeten ucuz hamsi, istavrit gibi balıklarla lüfer gibi pahalı balıklar arasında besin değeri yönünden farklılık yoktur. Kalp-damar hastalığı riski olanlara et yerine balık yemeleri önerilir.

Balığın kalitesi tazeliğiyle ölçülür. Balık sudan çıkınca canlılığını yitirir ve bozulmaya başlar. Bu nedenle sudan çıkarılan balık buz içerisine konarak taşınır. Taze balığın gözleri parlak ve lekesiz, solungaçları kırmızı pembe, pulları ve yüzgeçleri diri, kasları sert ve esnektir. Kaslara basıldığı zaman parmağın bıraktığı iz hemen düzelir. Taze balığın nahoş kokusu yoktur. Balık tazeliğini çok kolay yitirdiğinden çabucak bozulur. Uygun koşullarda saklanmayan balıklarda mikroorganizmalar çoğalarak sağlık bozucu olabilir.

Balık buz içinde 0-20C arasında bekletilir. Uzun süre saklanacak balıklar dondurma, tuzlama ,konserve ve kurutma yöntemleriyle işlenir. Soğuk teknolojinin geliştiği ülkelerde dondurma yöntemi sıklıkla kullanılır. Balık iç organları temizlendikten sonra taze iken hızla dondurulup, -180C'de 3-6 ay saklanabilir.

Tuzlanmış ve kurutulmuş balıkların saklama süreleri saklanan yerin ısı ve nem derecesine göre değişir. Kuru ve serin yerlerde 3-6 ay saklanabilir. Balık konserve edilerek de saklanır. Diğer konservelerde olduğu gibi , balık konservesinde kutuların bombelenmemiş, yarık ve çatlakların oluşmamış olmasına dikkat edilir. Kapakları dışa doğru bombelenmiş konservelerde besin zehirlenmesi yapan mikrop toksinleri bulunur.

Balıkta , bağ dokuları azdır. Bu nedenle pişerken kolay dağılır, fakat kısa zamanda pişer. Genellikle balıklar ızgara ve buğulama gibi yöntemlerle, yağsız balıklar kızartılarak pişirilir. Kızartılırken dağılmayı önlemek için önce tuzlu una bulanıp kızmış yağa atılır. Balık pişirmede en uygun yöntem ızgara, yağsız tavada pişirme ve fırında buğulama şeklinde pişirmedir.

Balık limon gibi asitli yiyeceklerle daha lezzetli olur. Sebze salataları ile birlikte ekmek ve balık dengeli bir öğün olacaktır.