Fatura verme - alma zorunluluğu ve nedenleri -1

Bilindiği gibi fatura ticari hayatta, özellikle de mal alım satımlarında ve her türlü işlerde kullanılan önemli belgelerin başında gelmektedir.

Fatura satılan mal ve yapılan iş (hizmet) karşılığında müşterinin ödediği veya borçlandığı meblağı belgelemek üzere malı satan veya işi (hizmeti) yapan tüccar veya işletme tarafından müşteriye verilen ticari bir belgedir. Ayrıca, fatura bir malın teslim alındığını ve hizmetin tamamlandığını kanıtlayan belgedir.

Bir faturada genel olarak, düzenleyene ait vergi sicil no'su, sıra no'su, işletme adresi ile diğer yükümlülüğe ilişkin basılı bilgilerin yanı sıra, işlem sonrası yazılan "satılan malın cinsi" veya yapılan "işin türü", miktarı, ağırlık, ölçü veya adet itibarıyla "birim fiyatı" ile toplam tutarı ve mal ile yapılan işin diğer özelliklerine ilişkin bilgiler yeralır.

Ticari amaçla malı satın alan alıcı ya da aynı amaçla işi yaptıran kişi satıcı ya da işi yapandan aldığı bu fatura ile ilgili malın hangi tarihte, nereden, kimden satın alındığını, alınan malın veya yaptırılan işin fiyatını, tutarını, ıskonto yapılıp yapılmadığını, peşin veya veresiye alındığını tevsik eder. Ayrıca, kendi işletmesinin muhasebe kayıtlarını buna göre düzenleme olanağına kavuşur. Keza, satıcı da kendi işletmesinin muhasebe kayıtlarına satışlarını, borç ve alacaklarına ilişkin kanıt elde etmiş olur.

27/1977 sayılı Vergi Usul Yasası'nın "faturanın tarihi" yanbaşlığını taşıyan 157. maddesinin içeriği şöyledir:

"Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı para miktarını göstermek üzere, emtiayı satan veya işi yapan tüccar (işletme) tarafından müşteriye verilen ticari bir belgedir."

Adı edilen Yasa'nın 158. maddesi "Faturanın Asgari İçeriğini", 159. maddesi "Fatura Düzenlenmesine İlişkin Kuralları" düzenlemiş olup 158. madde kuralları aşağıda belirtildiği gibidir.

" 158. Madde;

A) Faturada en az aşağıdaki bilgilerin bulunması gerekir:

1. Faturanın sıra numarası;

2. Faturayı çıkaranın ticaret unvanı ve iş adresi;

3. Müşterinin ticaret unvanı ve adresi;

4. Emtianın veya işin türü, miktarı, fiyatı ve tutarı;

5. Satılan mallar faturanın düzenlenmesinden önce teslim edilmişse teslim tarihi.

B) Gerçek kişilerde, ticaret unvanı olarak tüccarın adı ve soyadı yazılır."

sözkonusu Yasa'nın 160. maddesi ise "Fatura Düzenleme Zorunluluğunu" kurala bağlamıştır. Bu zorunluluğu yerine getirmekten kaçınanlara vergi kaybına sebebiyet verdikleri için Yasa'nın "Vergi Suç ve Cezalarını" düzenleyen Onüçüncü Kısmında ki kurallar geniş cezalar öngörmüştür.

Kusur Cezasının hesaplanmasında kayıtdışı bırakılan işlemin neden olduğu "Verginin kaybının" %50'si Kaçakçılık Cezalarının hesaplanmasında kayba uğratılan verginin 3 katı ceza uygulanmaktadır. Hileli Vergi Suçuna Teşebbüs Cezası ise Ceza Mahkemelerince Yargılanarak hükme bağlanır.

Öteyandan, 1996 yılında yürürlüğe giren 47/1992 sayılı Katma Değer Vergisi'nin 52. maddesinin Bakanlar Kuruluna verdiği yetkiye istinaden Fatura ve benzeri belge düzenlemeyenlere ve almayanlara verilecek Özel Usulsüzlük Cezaları da düzenlenmiş olup bu cezalar yürürlükteki aylık asgari ücretin bellirli oranlarına bağlanmıştır. Bu cezalara ilaveten tekerrür eden ayni suçlara oransal olarak hesaplanan "tekerrür cezası" da ayrıca uygulanır.

Bu konuda üzerinde durulması gereken önemli bir husus, cezaya tabi tutulan mal veya hizmeti teslim edenin fatura ve benzeri belgeyi düzenleyecek olan sadece satıcı değil, ayni zamanda bu mal veya hizmeti alanın da bu belge veya belgeleri talep etmemesi de suç oluşturmaktadır. Diğer bir anlatımla, herhangi bir mal ve hizmet satımı dolayısıyla satıcı tarafından belge düzenleyip verme, ayni işlem için de müşterinin veya alıcının da fatura veya benzeri belge talep etme hem satıcının hem de alıcının asli sorumluluğudur. "Benden belge istemedi, o nedenle vermedim" veya "belge istedim ancak vermedi" gibi gerekçeler yasalar karşısında geçerli değildir ve her iki tarafta cezaya tabi tutulur.

Fatura kullanma zorunluluğunu düzenleyen maddelerden bir tanesi 27/1977 sayılı Vergi Usul Yasası'nın 160(1). maddesi gerçek veya tüzel kişilerin (şirketlerin) işletmelerin tüccarlara, esnafa, çiftçilere, götürü usulde vergilendirilenlere, serbest meslek sahiplerine ve varsa, vergiden muaf esnafa sattıkları mal ve hizmetler için fatura düzenleme zorunda oldukları açıkça kurala bağlanmıştır.

Ayrıca,yukarıda belirtilen mal ve hizmet satışları haricindeki işlemler için Perakente Satış (fişi) Belgesi verilmesi 161., Belge vermeyecek olanlar için Gider Pusulası düzenlemesi 162., ve Ücret Bordrosu düzenlemesi zorunluluğu ise adı edilen 166. maddelerinde kurala bağlanmıştır.

KDV Yasası'nın yürürlüğe girmesi ile ekonomik faaliyetlerin içeriğine göre mal ve hizmet teslimlerine ilişkin düzenlenecek belge türleri genişletilmiş olup bunların şekli ve Anlaşmalı Matbaalarda basım zorunluluğuna ilişkin yetkiler Maliye Bakanlığına verilmiştir. Bu tür düzenlemelerin konsolide edilmiş son şekli 15. no'lu KDV Tebliği olarak 27.01.2011 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

Sözkonusu belgelere ilaveten KDV'nin uygulamaya geçirilmesiyle belge düzenlemeye pratiklik ve işlemlere sürat kazandırmak amacıyla Yazar Kasa kullanılmasına olanak sağlanmak suretiyle perakente satış fişi türü olan yazar kasa fişi verilmesi zorunluluğu da yürürlüğe konmuştur.

Bu hususlara ilişkin bilgiler ve görüşlerime gelecek haftaki yazımda yer vereceğim.

(DEVAMI GELECEK HAFTA)