Çeliker: Ayni gemideyiz

Gizem Çeliker Akandere Ekonomin Sesi'ne verdiği özel mülakatta, "Ekonominin tamamen düze çıkması özel sektörün gelişimiyle doğru orantıdadır. Özel sektörün önünün açılması ve büyümesi Kuzey Kıbrıs ekonomisi için önemli bir gelişme olacaktır" diye konuştu.

Vergilerin yüksek oluşundan şikayet eden Gizem Çeliker Akandere, "Radikal kararlarla yapılacak olan yenilikler ekonomiye ciddi anlamda bir ivme kazandıracaktır. İthalattaki girdilerimiz çok yüksektir. Stopaj, gümrükler, fonlar ve navlun giderlerimiz komşu ülkelerle rekabet edemeyeceğimiz boyutta yüksektir. Bu da rekabet gücümüzü düşürür ve doğal olarak ekonomik anlamda sıkıntı yaşamamıza sebep olur. Acilen yapılması gereken konular arasında bu vergilerin düşürülmesi vardır. Özellikle stopajın kaldırılması iş dünyasının önünü iyice açacaktır" ifadelerini kullandı.

Gizem Çeliker Akandere ile röportajın tam metni şöyle:

Soru:GİAD ne yapıyor? Vizyon ve misyonu nedir?

Gizem Çeliker AKANDERE:Kuzey Kıbrıs Genç İşadamları Derneği Kuzey Kıbrıs'ta yaşayan genç iş insanlarını bir çatı altında toplayarak, toplumun sosyo ekonomik düzeyinin gelişmesine katkı koyarak, ekonomik konularda halkı aydınlatmak ve bilinçlendirmek için toplantılar, konferanslar basın bildirileri hazırlar. Bu bağlamda bu yıl 20. Yılını kutlayan GİAD'ın geleneksel Perşembe toplantıları vardır. Her hafta GİAD üyeleri, Yönetim Kurulu ve meclis üyeleri toplantılar düzenleyip gündem maddelerini tartışıp bu konularda görüşler bildiriyoruz.
2008 yılında yapılan bir çalışma sonrasında vizyon ve misyonumuz yenilenmiştir. Vizyonumuz, Sosyal sorumluluklarımızın bilincinde, serbest piyasa ve liberal ekonomi ilkelerini özümsemiş, ulusal ve uluslararası platforumlarda güçlü ilişkileri ve etkin temsiliyeti olan, gündem yaratan ve yaptırım gücüne sahip bir GİAD olarak belirlenmiştir. Misyonumuz ise, Genç iş insanlarının ekonomik aklı temel prensip olarak kabul ederek aynı hedefler odağında tek bir çatı altında toplanıp liberal ekonomi yapısının hakim kılınmasını sağlamak amacı ile daha güçlü bir platforum halinde hareket etmesi ve Avrupa Birliği normlarında sürdürülebilir çözüm modellerinin desteklenmesi olarak belirlenmiştir.

Soru:GİAD olarak ülkenin ekonomik durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Gizem Çeliker AKANDERE: Kuzey Kıbrıs ekonomisinin kendine has tanımlaması zor oluşumları vardır. Yıllardır süregelen Kıbrıs ekonomisine has krizlerle birlikte son zamanlarda yaşanan global ekonomik krizle birlikte ülke ekonomisi zor dönemlerden geçmektedir. Sürekli olarak ortaya çıkan bütçe açıkları, tanınmamış bir ülke olmanın verdiği sorunlar, kamu-özel sektör arası yaşanan krizlerle birlikte ekonomi her geçen gün daralmaktadır.

Soru:Var olan ekonomik yapı içerisinde sizce eksiklikler nelerdir?

Gizem Çeliker AKANDERE: Kamu sektörünün ülkemize göre çok büyük olması ve bu sektörün yasal bir çerçeve altında toparlanamaması ülkemizin ekonomik sıkıntısını artırmaktadır. Radikal kararların alınamaması var olan ekonomik yapının en büyük eksikliklerinden biridir. Dünya ekonomilerinde özel sektör en önemli itici güçtür. Bizim ekonomimiz için böyle bir yorum yapmak mümkün değildir. Bunun da tek sebebi kamunun çok büyük olmasıdır. Özelleştirme GİAD'ın her zaman savunduğu konulardan biridir. Şu anki ekonomik yapı içerisinde özelleştirmenin de olmaması büyük bir eksikliktir. Bu bağlamda ekonomimize çok ciddi sorunlar yaratan KİT'lerin bir an önce özelleştirilmesi gerekmektedir.

Tabi izolasyonlar ve tanınmamışlığın getirdiği sorunları da eklemekem gerek.

Soru:Hükümetin ekonomik konulara yaklaşımını örgütünüz nasıl değerlendiriyor?

Gizem Çeliker AKANDERE: Hükümetin özel sektör için yaptığı yeni açılımları yerinde buluyoruz. Özellikle bu kriz ortamında özel sektörün önünün açılması ekonomiye ciddi bir ivme kazandıracaktır. Tabiki yapılan açılımların sadece kağıt üzerinde kalmaması gerekir. Tüm yeniliklerin uygulamaya sokulması gerekir ve tabi bununla birlikte takibinin de yapılması çok önemlidir.

Soru:Reel sektörün sorunları nelerdir?

Gizem Çeliker AKANDERE: Kuzey Kıbrıs'ın tanınmamış bir ülke olması iş dünyasında yaşanan en büyük sıkıntılardan biridir. Hem Kuzeyle hem de Güneyle çok ciddi rekabet halindeyiz. Özellikle son zamanlarda güneye kayan ekonomiyle yaşadığımız sorunlar her zaman gündem maddemizi oluşturmuştur. Bizler Genç İşadamları Derneği olarak her zaman Avrupa Birliği kriterlerinde, serbest piyasa ekonomisi normlarına uygun bir ekonomiyi savunmaktayız. Bu bağlamda rekabeti her zaman savunuyoruz. Ancak eşit şartlarda yapılan rekabet en sağlıklısıdır. Su anda özel sektör olarak bizim çok ağır vergi yükümlülüklerimiz vardır. Bu da iş dünyasını çok ciddi sıkıntılara sokmaktadır. Bu vergiler, verimliliği tartışılır kamu düzeni ile birleşince piyasada pahalılığa yol açmaktadır ve doğal olarak da en yakın komuşularımızla olan rekabet şansımızı zorlamaktadır. Tanınmamış bir ülke olmanın dezavantajları da iş dünyasını ciddi anlamda sıkıntıya sokmaktadır. İthalat ve ihracat yaparken bu sorunla sık sık karşılaşıyoruz. Direk olarak ulaşımın olmaması sevkiyatlarda bizleri zora sokuyor. Navlun paraları özel söktörün en büyük sorunlarından biridir. Bunların yanısıra kamunun büyüklüğü özel söktörü zora sokan ve iş dünyasını sıkıntıya sokan etkenlerden biridir. Kamu ile rekabet durumunda olmamız ekonomiyi de zora sokar. Gelir gider dengesinin olmadığı bir ekonomide kamunun bu kadar hantal olması direk olarak iş dünyasının sırtındaki vergileri artırır. Özel sektörün her ortamda dile getirdiği vergilerin düşürülmesidir. Bu bağlamda da kamu-özel arasındaki dengelerin daha düzgün yapılması gerekir.

Soru:Hükümetten beklentileriniz nelerdir?

Gizem Çeliker AKANDERE: Vergi reformu bizim herzaman üstünde durduğumuz en önemli konulardan biridir. Radikal kararlarla yapılacak olan yenilikler ekonomiye ciddi anlamda bir ivme kazandıracaktır. İthalattaki girdilerimiz çok yüksektir. Stopaj, gümrükler, fonlar ve navlun giderlerimiz komşu ülkelerle rekabet edemeyeceğimiz boyutta yüksektir. Bu da rekabet gücümüzü düşürür ve doğal olarak ekonomik anlamda sıkıntı yaşamamıza sebep olur. Acilen yapılması gereken konular arasında bu vergilerin düşürülmesi vardır. Özellikle stopajın kaldırılması iş dünyasının önünü iyice açacaktır. Özelleştirme de hükümetimizden beklediğimiz önemli adımlardan biridir. Gelir gider dengesinin olmadığı bir bütçemiz vardır ve bu bütçede KİT'ler ciddi bir rakkamla orada bulunmaktadırlar. Özelleştirme de ekonomimizin düze çıkması için en önemli adımlardan biridir. Burada Kıbrıs sorununa bulunacak doğru ve yaşayabilir bir çözümün önemini belirtmeden de geçemeyiz.

Soru:Sendikalarla hükümet arasındaki tartışmaları nasıl değerlendiriyorsunuz?

Gizem Çeliker AKANDERE: Sendikalarla hükümet arasındaki tartışmaları olumsuz olarak değerlendiriyoruz. Unutulmaması gereken bir konu var ki hepsimiz aynı geminin yolcularıyız ve geminin batması durumunda hepsimiz ciddi zararlar görebiliriz. Bu bağlamda diyalog en önemli konulardan biridir. Diyalog yöntemi ile çözülemeyecek konu yoktur. Biz GİAD olarak her zaman diyalog yöntemini savunuyor ve tavsiye ediyoruz. Hükümet kanadının, sendikalar kanadının ve özel sektör kanadının bir masaya oturup ülkemizin nasıl daha iyiye gider tartışmalarını başlatması gerekir.

Son zamanlarda sendikaların haksız eylemlere ve siyasi ideoloji içeren tavırlara başvurmalarını doğru bulmuyoruz. Hükümetin almaya çalıştığı çok gerekli tedbirleri bile anlamak istemeyen, geleceğimiz ile oynayan bir mentalite ile karşı karşıyayız. Sendikalardan çağdaş dünya düzenini daha iyi incelemelerini ve Kıbrıs Türkü olarak bu çağdaş düzeylerde yaşamak istiyorsak gereklerini iyi irdelemelerini rica ederiz. Eylemlerle, boykotlarla, grevlerle sadece daha kötüye gideriz.

Soru:Asgari ücret konusuna bakışınız nedir?

Gizem Çeliker AKANDERE: Son günlerin en önemli gündem maddelerinden biri olan asgari ücret yasa tasarısına yapılmak istenen değişikliklere GİAD olarak destek veriyoruz. Asgari ücretin belirleme yöntemi konusunda da bazı çekincelerimiz vardır. Bu konuda uygulanması gereken belirli bir formül olması gerekmektedir ve bu konunun pazarlık konusu olmaması gerekir diye düşünüyoruz.

Asgari ücretin sektörel bazda belirlenebilmesi de gereklidir. Örneğin bir otel çalışanının yemek ve barınmak ihtiyaçlarını otel gideriyorsa ödenen asgari ücret de diğer sektörlerden farklı olabilmelidir.

Soru:Vergiler konusunda ne düşünüyorsunuz?

Gizem Çeliker AKANDERE: Yüksek vergi oranları rekabet gücümüzü olumsuz etkilemektedir. Birçok for ve vergi uygulanması yerine KDV ile piyasanın düzenlenmesi daha çağdaş bir uygulama olabilir.

Stopaj vergisi hemen ve tamamen kaldırılmalıdır. Stopaj kazanılmamış paradan alınan peşin vergidir ve pahalılık yaratmaktadır.

Bu arada Güney Kıbrıstan yapılan alışverişe uygulanmayan vergiler bize haksız rekabet olarak yansımaktadır.

Ülkemizde bu direk vergiler dışında yüzlerce daha dolaylı ve saçma sapan vergi ve harç vardır. Göze batmayan ama sonunda iş hayatı tarafından ödenen bu vergi ve harçlar sadece rekabet edebilirliğimizi etkilemektedir. İşte bu nedenlerle geçtiğimiz yıl Ticaret Odası tarafından ortaya konan Rekabet edebilirlik sıralamasında KKTC 135 ülke arasından ancak 117. olabilmiştir.

Soru:Kredi fazileri ile ilgili ne düşünüyorsunuz? Piyasadaki likidite sorunu nasıl aşılır?

Gizem Çeliker AKANDERE: Ülkemizde uygulanan kredi faizleri çok yüksektir. Özel sektörün gelişmesi için krediler kaçınılmazıdır. Ancak uygulanan yüksek kredi faizleri ile bu özel sektör üzerinde ciddi bir sorun teşkil etmektedir. Hükümetin uyguladığı son düzenlemelerle sanayi sektörü için özel kredi faizleri uygulamaları başlatılmıştır ancak bu yeterli değildir. Ülkemizin gelişebilmesi özel sektörün toplu olarak gelişmesiyle ilgilidir. Sadece bir sektörün desteklenmesi yeterli değildir. Bu bağlamda kredi faizlerinin düşürülmesi özel sektörün büyümesinde ciddi bir ivme kazandıracaktır.

Soru:Ülkenin yatırımcılar için cazibesinin artırılabilmesi yönünde ne yapılmalı?

Gizem Çeliker AKANDERE: Bürokratik engellerin kaldırılması özellikle yabancı yatırımcıların ülkemize gelmelerini çok ciddi olarak artıracaktır. Mülk alan yabancılara tapu işlemlerinin hızlandırılması gerekmektedir. YAGA'nın çalışmaları desteklenmeli ve uygulamalarının önü açılmalı, diğer devlet dairelerinde işleri engellenmemelidir. Hukuk sistemimizin daha sağlıklı ve hızlı çalışması sağlanmalıdır. Ulaşım sorunu da minimuma indirilmelidir. Bu noktada yine doğru bir çözümün önemi ortaya çıkmaktadır. Vergi sistemimiz basitleştirilmeli, vergilerimiz komşu ülkelerle rekabet edebilir seviyelere getirilmelidir.

Soru:KKTC ekonomisini Güney ve Türkiye ekonomileri ile kıyasladığınız zaman nasıl bir durum söz konusu?

Gizem Çeliker AKANDERE: Güney ve Kuzey ülkemizin en yakın komuşuları olmakla beraber aynı zamanda en ciddi rakibidir de. Özellikle Güneye kayan ekonomimiz ülkemiz için içinden çıkılması çok zor bir durum olmuştur. Biz GİAD olarak her zaman serbest piyasa ekonomisini savunan bir yapıya sahip olmuşuzdur. Ancak şartların eşit olmaması bizim rekabet edebilme gücümüzü düşürmektedir. Sürdürülebilir bir çözüme ulaşmanın en önemli konularından biri de iki ekonominin eşitlenmesiyle alakalıdır. Bu bağlamda da bizim girdi maliyetlerimiz çok yüksektir. Bunların düşürülmesiyle birlikte bizim de rekabet etme gücümüz olacak ve güney ekonomisiyle yarışabilecek boyutta olacağız.

Soru:GİAD olarak Türkiye'den gelen Genç İşadamları ile temaslarınız oldu. Bu temaslardaki amaç neydi? Bu temasların sonucu ne oldu?

Gizem Çeliker AKANDERE: 13-15 Kasım tarihleri arasında Türkiye Genç İşadamları Konfederasyonu üyesi İstanbul Genç Girişimciler Derneği ziyaretimize gelmiştir. Kuzey Kıbrıs GİAD olarak bizler de TÜGİK üyesiyiz. Zaman zaman TÜGİK üyeleri arasında bu şekilde görüşmeler gerçekleşir. Bizim ülkemize yapılan bu ziyaretin temel amaçı iki ülke arasındaki işbirliğini artırmaktı. İşbirliği görüşmelerinden evvel TÜGİK, İSGİD ve TÜGİK üyesi olan Eskişehir, Trabzon, Antakya ve Bursa GİAD yetkilileri önce Başbakan Sayın Dr. Derviş Eroğlu'na ziyaretimiz oldu. Bu esnada Ekonomi ve Enerji Bakanı Sayın Sunat Atun da bu toplantıya katıldı. Ardından Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanı Sayın Hasan Taçoy'a ziyaret gerçekleştirdik. Daha sonra da GİAD üyelerinin geniş katılımıyla işbirliği görüşmelerimiz başladı. Bu temasların sonunda ülkemize yatırım yapmak isteyen ya da Kuzey Kıbrıs iş insanları ile birlikte iş birliği kurmak isteyen üyelerimizin bire bir görüşmeleri ardından işbirlikleri kararları alındı. Ülkemiz için çok önemli bir gelişme olarak gördüğümüz bu konuda GİAD olarak sürekli temaslarımız devam edecektir.

Soru:GİAD'ın uluslarası anlamda ilişkileri nasıl?

Gizem Çeliker AKANDERE: Öncelikle bizim için en önemli partnerlerimizden biri Türkiye Genç İşadamları Konfederasyonudur. Biz de Kuzey Kıbrıs GİAD olarak TÜGİK'in üyesiyiz. Bu bağlamda ilişkilerimizi geliştirebilmek için sürekli olarak temaslarımız vardır. Bununla birlikte TÜGİK üyesi olan Türkiye çapındaki tüm GİAD'larla temaslarımız vardır. Ayrıca "European Confederation of Young Entepreneurs" Avrupa Genç Girişimciler Konfederasyonu üyesiyiz. YES for Europe üyeleri ile de zaman zaman temaslarımız olmaktadır.

Soru:Ekonomik Örgütler Platformu sizce ülkede ekonomiye dönük kararlar oluşurken yeterince etkin olabiliyor mu?

Gizem Çeliker AKANDERE: Ekonomik Örgütler Platforumu ülkeye yön veren 7 sivil toplum örgütünün bir araya gelmesiyle oluşmuş bir platforumdur. Farklı farklı sektörlerin sorunlarını değerlendirerek ekonomiye yön vermeye çalışmakta ve bunu da başarı ile yapmaktadır. Tabi 7 güçlü örgütün bir araya gelerek ortak hedefler doğrultusunda fikir birliğine varması bazen zaman almaktadır. Zaman aşımına uğrayan bazı gündem maddeleri de olmuştur. Ancak genel anlamda farklı sektörlerin ekonomik örgütlerinin bir araya gelmesi gündem maddesi yaratmakta ve var olan konuları değerlendirmekteki etkin gücü kesinlikle tartışılamaz.

Soru:Ekonomi yönetiminde yeterince koordinasyon var mı? Ekonomi tek merkezden mi yönlendirilmeli?

Gizem Çeliker AKANDERE: Ekonomi hükümetin yönetiminde olmalı ama ekonomik sivil toplum örgütlerinin görüşleri de sürekli olarak değerlendirilmelidir. Gerek Maliye Bakanlığının gerekse Ekonomi Bakanlığının kordineli bir şekilde çalıştığını izlemekteyiz. Her ne kadar Hükümet Özel Sektörün istediği kadar hızlı davranamıyorsa da, eksikliklerin hızla giderilmesi için bizler katkı koymaya ve doğruları talep etmeye devam edeceğiz.

Soru:Başbakanlık bünyesinde ekonominin koordine edileceği ve reel sektör temsilcilerinin de içinde yer alacağı bir oluşuma gerek var mı?

Gizem Çeliker AKANDERE: Ekonomi ve Enerji Bakanlığı bünyesinde ve Maliye Bakanlığı destekli oluşturulan "Reel Sektör İstişare Kurulu" oluşturulmuştur ve bu oluşuma reel sektör temsilcileri de dahil edilmiştir. Ayda bir düzenli toplantıların yapıldığı bu oluşum daha çok yeni olmakla birlikte önemli konuları gündem maddesi yapmaya başlamıştır. Bire bir sorunların bakanlık temsilcileri ile konuşulması reel sektör için çok olumlu bir girişimdir ve devamının da gelmesi gerekmektedir.

Soru:2010 yılında sizce nasıl bir ekonomik durum bizi bekliyor, kriz geride kalacak mı?

Gizem Çeliker AKANDERE: Tüm dünyanın etkilendiği ekonomik kriz 2009 sonlarına doğru dünyada etkisini azaltmaya başlamıştır. 2010 yılında izler bırakmakla birlikte tamamen geride kalacaktır diye düşünüyoruz. Ancak Kıbrıs bu krizden etkilendiği gibi kendi krizinin de etkilerini barındırmaya devam edecektir. Ekonominin tamamen düze çıkması özel sektörün gelişimiyle doğru orantıdadır. Özel sektörün önünün açılması ve büyümesi Kuzey Kıbrıs ekonomisi için önemli bir gelişme olacaktır.