12 yıldır denetlenmiyorlar

Çok eski bir tarihi var. 

Kıbrıs’ta kooperatifçilik, 1800 yılların sonuna kadar gider. 

Köylünün geliri artırılmalıdır, artırılmalıdır ki vergi gelirleri artsın. 

Zamanın yönetimi bu mantıkla yeni bir uygulamayı hayata geçirmeye karar verdi.  

Köylüler, o zamanlardan, tefecilikle finans yaratabiliyordu. 

Kamu kredi fonu kuruldu, beklenen yararı sağlamadı. 

Köylülere kendi köylerinde kuracakları kooperatiflerle finans ihtiyaçlarını karşılamaları önerildi. 

Kooperatifleşme bu şekilde başladı. 

1917 yılında ise bir araştırma komisyonu kuruldu. 

Bugüne bile ışık tutan bir rapor ortaya çıktı; 

“1919’da komisyon raporu temelinde dört yasa yürürlüğe girmiştir.  

Tefecilik Yasası ile azami faiz, %12 ile sınırlandırıldı. 

Ticaret ve Çiftçilik Yasası ile borç para verenler de dâhil, bütün ticaret erbabının, usulüne uygun muhasebe tutması zorunluluğu getirildi.  

Hukuk Usulü Yasası ile yoksulluk sınırının altında olan bir kimsenin mallarına hiçbir biçimde haciz konulamayacağı emredildi.” 

Görüldüğü gibi bugün bile tartışılan uygulamalara ne kadar somut, anlaşılır, basit çözümler getirilmiş. 

Konunun en önemli tarafı elbette niyet. 

Bu kadar basitliği, karmaşa haline getirip, vatandaş dışında herkesi ve her şeyi koruyan bir sistem yaratıldı. 

Zaman zaman kooperatifleştirilme teşvik edilecek denmesi ise sadece sözlerde ve yazılı seçim vaatlerinde kaldı. 

Kurulan kooperatifler köylünün, halkın olmaktan uzaklaştı, siyasetin bir kazanç alanı haline getirildi. 

Aynen her işimizde olduğu gibi. 

Peki, bunu olsun layıkıyla yapabiliyor muyuz? 

Kooperatif Şirketler Mukayyitti Çelebi Ilık, anlatıyor; 

“Kooperatifler düşük kar amacı ile çalışır. Özel işletmelerle rekabet edemez. Kooperatiflerde denetim, birleştirme, çağa uygun bilişim sistemi getirilmeli. Reform yapılmalı, bu şart. 

Kooperatiflerde, denetime karşı çok ciddi bir direniş var. 70-75 kooperatif 5 ile 12 yıl arası hiç denetlenmemiş. Yıllardır genel kurul yapmayan kooperatifler var. Bunun çeşitli sebepleri var. Bazı kooperatifleri de mukayyitlik olarak biz yönetiyoruz. Bu arzu ettiğimiz bir durum değil. 

Bu yıl, her türlü dirence rağmen tüm kooperatifleri denetleyeceğiz. Yılın başından bugüne kadar, yaklaşık 60 kooperatifi denetledik. Bu tarihte bir ilktir. 

Savcılık ve mali polise verilmiş ve verilecek olan kooperatif yöneticileri var.  

Kooperatifteki fondan, toplamda 12-13 milyon alıp geri ödemeyen kooperatifler de var ve hepsini hukuka havale ediyoruz. 

Buna rağmen her gün önümüze farklı engeller çıkarılıyor. Araç, gereç eksik, yöneticiler, bakanlar, mukayyitliğe önem vermiyor, sahip çıkmıyor. 

Kooperatifler bu çağda birbirlerinin yaptığı işlemleri göremiyor. Hangi kooperatif, kime, ne kadar kredi verdi görülmüyor, bu büyük bir risktir. Bu konuda destek istiyoruz. 

Kooperatifler güçlü, 30 milyar TL dönüşümü olan çok geniş bir alandan bahsediyoruz, devlete, maliyeye kredi verenler var.”  

Yıllarca denetlenmeyen kooperatifler, altyapı yok, dijital ortam yok, geriye dönük denetleme ne kadar mümkün, eskiye dönüp, geride kalmış hesapları kim nasıl kontrol edip, denetimden geçmiştir diyebilecek. 

Büyük miktarlardan, birikimlerden ve amacından sapmış bir alandan söz ediyoruz. 

Bir yerlerden başlanmış, umarım sonu gelir.