Malta ve Kıbrıs

Akdeniz’in masalsı adalar ülkesi Malta!
Malta, beş adadan oluşan bir adalar ülkesi.
Dar sokakları,
Tarihi bir kale parçasının altına yamanmış iki katlı evleri,
Orta çağ özellikleri taşıyan dini yapıları,
Piramitlerden de önce inşa edilen kaleleri var...
Gozo adasında bulunun "Mavi Lagun" adını verdikleri koy ise,
Sığ, masmavi renkli suya sahip küçük, harika bir koydur!

Malta adasında ilk yerleşimler Neolitik Çağ'dan itibaren başlıyor!

Coğrafi olarak Akdeniz'in ortasında yer aldığından,
Hem doğudan hem de batıdan tarih boyunca çok gelen giden olduğu için heterojen bir halk oluşmuş.

 

Malta ile Osmanlı'nın da Kanuni Sultan Süleyman döneminden bir bağı bulunuyor: Türk Şehitliği...
1522'de Osmanlı'nın Rodos'u fethetmesinden sonra,

Malta'ya kaçan Aziz Yuhanna Şövalyeleri,

veya liderleri Jean de Valette'den dolayı St. Jean Şövalyaleri olarak da bilinen Hospitalier Şövalyelerine karşı,

Kanuni Sultan Süleyman 1565 yılında Turgut Reis ve Uluç Ali Reis komutasındaki filolarla Malta'ya sefer düzenler

(Bugün Malta'nın başşehri Valletta isimli surlarla çevrili olan şehirdir ve adını da Jean Valette'den almaktadır).

 

Malta kuşatmasının tarih boyunca yaşanan en kanlı ve şiddetli savaşlardan biri olduğu biliniyor. 
Şövalyeler, Sicilya'dan gelen yardımla kuşatmaya direnirler ve Osmanlı ordusu kuşatmayı kaldırıp büyük zayiatlar vererek geri dönmek zorunda kalır.
Bu direniş esnasında Osmanlı ordusundan 25bin-35bin arası şehit düşenler olduğu söylenmektedir... 

Yıllar sonra, 19. yüzyılda, Sultan Abdülaziz'in talebi ile de buraya bir Türk Şehitliği yapılır.

 

Ünlü düşünür Voltaire bu kuşatmayla ilgili olarak,

"Hiçbir şey Malta kuşatması kadar ünlü değildir" demektedir çünkü bu kuşatmanın püskürtülmesiyle birlikte, Avrupalılarca benimsenen Osmanlı ordularının yenilmezliği algısı değişmiş,

ve Akdeniz'in hakimiyeti giderek İspanyolların hakimiyetine geçmiştir.

Hospitalier şövalyeleri gibi Haçlı seferleri sırasında Papalığa bağlı olarak kurulan ve Tapınakçılar olarak bilinen Fransızcası Templiers/İngilizcesi Templars şövalyeleri ise Malta’da St. John Şövalyeleri olarak bilinirler.
Templars Şövalyeleri kısa bir süre Kıbrıs'ı da yönetmişlerdir (1191-1192). Girne'nin batısında bulunan 
Templos (Zeytinlik) köyü Templars şövalyeleri döneminde kurulan bir köydür ve zeytinleriyle olduğu kadar Templars şövalyeleri döneminden kalan Kumandarya şarabının da bu köyü kuran şövalyeler döneminden kalıp adaya yayıldığı söylenmektedir.

 

Malta 21 Eylül 1964 tarihinde almış bağımsızlığını İngiltere'den.

Kıbrıs Cumhuriyeti'nden 4 yıl sonra.

1 Mayıs 2004'te ise,

aralarında Kıbrıs Cumhuriyeti'nin de olduğu 10 yeni üye ile birlikte AB üyesi olmuş.

 

Ben ilk kez gittim 2023 yılı yazında. 

İklim şartları itibarı ile Kıbrıs'a çok benzeyen,

Malta yüz yıllar içerisinde belli ki,

Hindistan'dan, Malezya'dan,
Arap ülkelerinden,
Avrupa ülkelerinden,
Adaların çevresindeki tüm ülkelerden göç almış!

Hal boyle olunca;
Tarih boyunca hüküm süren medeniyetlerin dili birbirinden etkilenip karışmış,

ve bugünün Arapça, İtalyanca ve İngilizce karışımı olan dilleri "Maltiz" dili oluşmuş.

 

Kullanılan dil Maltiz dili olmasına karşın, geçmişte Kıbrıs gibi bir İngiliz kolonisi olması hasebiyle İngiliz dilinin yaygın kullanılmış olmasının avantajını da kullanarak, adada 50'yi aşkın dil okulu bulunmakta ve İngilizce öğrenmek isteyen yüzbinlerce insana ev sahipliği yapmaktadır. Bu da ülkenin en büyük gelir kaynaklarından birini oluşturmaktadır. Eğitim turizmiyle birlikte deniz+kum++güneş+kültür turizm gelirleri Malta'nın gelirlerinin %95'ten fazlasını oluşturmaktadır...

 

Temel Reis ve Popeye Village...
Temel Reis'i bilmeyen yoktur sanırım.

Kıbrıs'ta da çok izlenen çizgi filmlerinden biriydi.
Ispanak sebzesini sevdiren bu hikayenin filmi de Malta'da çekilmiş!
Bugün çekim alanı artık "Temel Reisin köyü" diye turistlere sunuluyor.
Temel Reis Köyü, diğer adı ile Popeye Village, Malta’nın Mellieha şehrinde bulunuyor.