Prof. Dr. Evren Hınçal: "KKTC'de 'Rt' değeri 1.12, 'R0' 2.2... 1’in altına inerse salgın kontrol altına alınıyor demektir"

Kıbrıs Postası “Koronavirüs özel yayınları” devam ediyor.

Prof. Dr Evren Hınçal ve Doç. Dr. Cenk Conkbayır, Ulaş Barış ve Canan Onurer’in hazırladığı Koronavirüs özel yayınlarının konuğu oldu.

Prof. Dr. Evren Hınçal, ilk sözü aldı...

"PANDEMİYE İLGİM 1996'DA BAŞLADI"

‘Salgınlarda matematiksel modellemenin önemi’ni anlatan olan YDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Matematik Bölümü Başkanı Prof. Dr. Evren Hınçal, İngiltere’de master yaparak, matematik ve epidemiyolojiyi tanıdığını, 1996 yıllarında deli dana hastalığı çıktığını ve o dönemde pandemilere ilgisinin başladığını aktardı.

Yakın Doğu Üniversitesi DESAM Araştırma Enstitüsü’nün 2015 yılında araştırma merkezi olarak kurulduğunu ardından enstitüye döndüğünü, orada matematik modelleme grubu olarak çalıştıklarını ve tıpın içine girdiklerini söyledi. Hınçal, gerçek hayatta çözülemeyen problemleri çözen bir grup olduklarını aktardı.

"İSTATİSTİK OLARAK VERİ FUKARASI BİR ÜLKEYİZ"

Ülkede veri konusunda ciddi sıkıntılar yaşandığını ifade eden Hınçal, “İstatistik olarak veri fukarası bir ülkesiyiz. Merkez Bankası genellikle istatistiki verileri güzel sunar. Bazen sağlık verilerini bile onun içinde bulabiliriz. Böyle garip bir ülkeyiz.. Gittiğimiz herhangi bir dairede bakkal hesabı insanlar verimiz ‘budur’ der. Pandemi verilerini günü birlik takip ettik. Sağlık Bakanlığı’nın verilerini resmi olarak düşünerek kabul ettik ve veriler üzerine çalıştık” dedi.

Koronavirüsün Wuhan’da çıktığı dönemde, dinamk, istatistik ve olasılık modelleri geliştirildiğini ve virüs bulaştırma katsayısının bulunduğunu söyleyen Hınçal, “2’den 7’ye kadar modelledikleri sayılar var. Bu sayılar, hasta bir bireyin virüsü bulaştıracağı kişi sayısıdır” diye konuştu.

"KKTC'DE İLK VAKANIN GÖRÜLDÜĞÜ ANDA KENDİ MODELİMİZİ OLUŞTURDUK"

“KKTC’de ilk vakanın görüldüğü anda kendi dinamiklerimizle kendi modelimizi oluşturduk” diyen Hınçal, “Bugüne kadar bu modeli günlük koşullara uyacak şekilde değiştirerek takip ettik. 1 Ocak’ta salgın hızı değişti. Mutant virüs tespit edildi. Virüs bulaştırma katsayısı olan ‘R0’ ve ‘Rt’ değerlerini kullandık. R0, bulaştırma sayısı iken, Rt ortalama bulaş sayısı demektir. Bu da bize salgının durumunu verir” dedi.

Rt değeri 1’in üzerindeyse salgının devam ettiğini, temel mantığın değeri 1’in altına çekmek olduğunu vurgulayan Hınçal, KKTC’de R0 değerinin 2’lerde, Rt değerinin ise 1.12 olduğunu ifade eden yani bulaşın ülkede devam ettiğini dile getirdi.

"MUTANT VİRÜSLE BİRLİKTE DİNAMİKLER DEĞİŞTİ"

Verilere göre yeni gelen mutant virüsün havadan da bulaşabildiğini ifade eden Hınçal, “Artık bir kişi bir kişiye bulaştırıyor diyemeyiz. Çünkü dinamikler değişti. Bir kişinin ortalama bulaştırma sayısını bulursak salgını çok daha kolay kontrol edebiliriz” diye konuştu.

Pandemiyle mücadele en önemli iki parametrenin dolaşım kısıtlaması ve aşı olduğunu belirten Hınçal, "Kapandık dediğimizde de açılmıştık. Dün itibariyle sokaktaki insan sayısı yüzde 15 civarıydı. Kapalıyız ama insanlar geziyor. Bilinçli olmamız lazım. Dolaşımı mümkün olduğunca kısıtlayacağız" dedi.

"NÜFUS SAYIMI İLE BİRLİKTE DOĞRU BİR SAĞLIK POLİTİKASI ÇİZMEK GEREKİR"

Aşı programının önemini de vurgulayan Hınçal, salgının kontrol edilmesi için toplumun yüzde 65'inin aşılanması gerektiğini söyledi. Bu hastalığın bitmeyeceğini kaydeden Hınçal, "Koronavirüsü sıfırlayacağız söylemi yanlış olur. Koronavirüs, grip gibi aramızda olacak. Hepimiz aşılandıktan sonra bir çeşit kontrol olacak" diyerek, elde olan verileri kullanıp plan yapmak gerektiğini dile getirdi.

Nüfus sayımı yapılması gerektiğinin altını çizen Hınçal, "Ülkedeki en büyük sıkıntı neyse önce onu teşhis etmemiz lazım. Kanser hastalarına sorsak, en büyük problemin kendilerinde olduğunu söyler veya böbrek hastalarına sorsak... Sağlık Bakanlığına sorsak 'bilmiyoruz' der. O nedenle önce teşhis ve nüfus sayımı yapıp doğru bir sağlık politikası çizmek gerekir" şeklinde konuştu.