Mısır halkının demokrasi sınavı

Mısır'ın devrik Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'ye istifa çağrılarının en yoğun biçimde yankılandığı günlerde Kahire'deydik. Neredeyse 30 milyon vatandaşın, devrimin hemen ardından sandıkla görev başına gelen cumhurbaşkanını istifaya davet etmesi, dünyanın gözlerini Mısır'a çevirmesine neden olmuştu. Aslında istifaya "davet etmek", demek biraz hafif kaçıyor. İlk günden itibaren sokakları mesken tutan muhaliflerin tavrı gayet netti: "Mursi ya gidecek, ya gidecek!"

İlk etapta durgunluk

Nitekim öyle de oldu. Kahire'deki ilk günlerimizde oldukça gergin olan sokaklar, ordunun yönetime el koymasının hemen ardından sakinledi. Mursi karşıtlarının başta Tahrir olmak üzere, kent genelinde yaptığı protesto gösterileri ile epeyce elektriklenen hava, askerin sahneye çıkmasıyla ilk etapta duruldu. Bunun iki sebebi vardı: Birincisi, Mursi'nin devrilmesinin ardından muhalifler dinamik ve kimi zaman saldırganlaşmaya dönük enerjilerini sevinç gösterilerine kanalize etti. İkincisi ise, Mursi destekçileri açıklamanın hemen ardından sessizliğe gömüldü.

Batı afalladı

Ordudan açıklama beklendiği saatlerde, Kahire sokakları bir anda boşaldı. Dükkanlar ve alışveriş merkezleri kepenk kapattı. Fırtına öncesi sessizliği yaşayan kent, askerden gelecek hamleyi heyecanla beklerken ürkekti. Sonrası malum: Batı'nın "demokrasi" ve "darbe" literatürünü gözden geçirirken afallamasına neden olan tarihi bir adım atıldı. Muhaliflere göre halk 'devrim', Mursi destekçilerine göre ise asker 'darbe' yapmıştı. Ordunun seçimle başa gelerek iktidarda henüz bir senesini doldurmuş olan Mursi'ye bundan böyle cumhurbaşkanı olmadığını 'söylemesi' ile, koca bir ülke kısa süreli de olsa rahatladı. Muhalifler mutluluk sarhoşluğu, Mursi destekçileri ise şok yaşadı. Ancak işler esas bugünden sonra karışacaktı.

Temkinli bekleyiş

Tahrir Meydanı'nda kadınlar çoğunluktayken, Mursi destekçilerinin toplandığı alanlarda erkek hakimiyeti vardı. Darbenin hemen ardından yakın gelecekte olayların ne yöne seyredeceği Müslüman Kardeşler'in tepkisine bağlıydı. Ancak Mursi destekçileri temkinli davrandı. Darbenin yarattığı mağdur ve mazlum pozisyonundan da doğan bu temkinlilik bir bakıma "Bekle ve gör" stratejisi de olsa, en azından o en sıcak saatlerde kan akmasına engel oldu. Müslüman Kardeşler üyesi bir genç adamın yanıma gelerek ısrarla birkaç kez tekrarladığı sözleri aslında birçok Mursi destekçisinin savunduklarıydı:
"Tahrir'dekiler kardeşimizdir. Biz onlarla kavga taraftarı değiliz ama ordu çekilsin."

Askeri hareketlilik

Yönetime el koyan ordu ise askeri darbenin bilindik vaziyetlerini ilk gün ülke geneline yansıtmaktan biraz da bilinçli olarak uzak durdu. Az sayıda asker ve zırhlı aracın konuşlandığı sokaklarda, asker varlığını neredeyse hissettirmemek üzere hareket etti. Ancak darbeden sonraki ilk kritik cuma günü yani ikinci gün işin rengi değişti. Jetler gündüz vakti saatlerce gövde gösterisi yaptı. Askeri helikopterler Mısır semalarında sabahlara kadar dolanarak bir nevi gözdağı verdi. Ancak elbette en önemlisi: Asker, vatandaşını vurdu. Kritik cuma günü yaşanan askeri hareketlilik, bir yerde darbe tartışmalarına da son noktayı koydu.

Önemli sınav

Müslüman Kardeşler'in, tıpkı darbeden önce muhaliflerin Mursi istifa edene kadar evlerine dönmeyeceklerindeki inat gibi, sokaktan ayrılacağı yok. Askerin geçici hükümetin kurulmasıyla beraber çekileceği iddiaları, cuma günü yaşananlarla belirsizliğe sürüklendi. Muhalifler keza, yakın gelecekte siyasi bir programa ya da ortak adaya şimdilik sahip değil. Ancak bunların ötesinde en önemli olan şey, Mursi'nin istifasını isteyen ve 'ikinci bir devrim' yaptığını savunan Mısırlı muhaliflerin askerin halka yönelik, muhtemelen 'halk için', yaptıklarına/yapacaklarına ve gelecekte takınacağı pozisyona göstereceği tavır. Mısır'ın bu saatten sonra demokrasiyle sınavı burada başlayacak ve bu sınavı başarıyla verip vermemesi de bahsedilen tavra bakacak gibi görünüyor.

Taciz önleme timleri

Mursi'nin gitmesini isteyen ve bunu başardıklarına inanan kalabalığın Tahrir'de toplandığı sıralarda kimi zaman kadına yönelik korkunç cinsel şiddet vakaları yaşandı. Mısır'daki kadın hareketinin önemli kazanımlarından biri olan "Operation Anti-Sexual Harassment" (Cinsel Şiddetle Mücadele Operasyonu) adlı grup, gerek protesto gösterileri gerekse kutlamalar sırasında Tahrir'deydi. "Taciz önleme timleri" kuran grup, kalabalığın en yoğun olduğu saatlerde yeşil bir halatla güvenlik koridoru kuruyor, fosforlu sarı yelekli görevliler de bu koridorun başında nöbet tutuyordu.