Ruanda Soykırımı'nı tetikleyen suikastla ilgili soruşturmaya Fransız'dan ret

Fransa, suç ortağı olmakla itham edildiği Ruanda Soykırımı'nı tetikleyen Devlet Başkanı Juvenal Habyarimana'nın uçağının düşürülmesiyle ilgili soruşturma için kurban yakınlarının on yıllardır yürüttüğü hukuki mücadelede tartışmalı bir karara imza attı.

Paris Temyiz Mahkemesi, 1998'de kurban yakınlarının talebiyle açılan ve 2018'de kanıt yetersizliği gerekçesiyle kapatılan soruşturmanın yeniden açılması başvurusunu reddetti. 

1994'te Habyarimana suikastından çoğunluktaki Hutu yönetiminin Tutsi azınlığı sorumlu tutmasıyla birkaç saat içinde başlayan soykırımda 100 günde 800 binden fazla insan öldürülmüştü. 

6 aylık değerlendirmelerin ardından bugün 64 sayfalık metinle açıklanan ret kararını, Ruanda hükümeti "Tam bir parodi" diyerek kınadı. 

Habyarimana'nın eşi Agathe ile uçağın Fransız mürettebatının yakınları, karara Fransa'nın en üst mahkemesinde (Yargıtay) itiraz edeceklerini açıkladı.

Uçakta dönemin Burundi Devlet Başkanı Cyprien Ntaryamira ve bir Hutu daha bulunuyordu.

Ruanda'da 2010 yılında  Devlet Başkanı Paul Kagame'nin talimatıyla yürütülen soruşturma sonucunda hazırlanan raporda, Habyarimana'nın uçağının radikal Hutular tarafından düşürüldüğü sonucuna varılmıştı. Raporda, 1994'te direnişçi olan Kagame ile iktidar paylaşımına ilişkin anlaşmayı baltalamak için yakın çevresinden bir grubun Habyarimana'nın öldürülmesini planladığı ve bu anlaşmanın 800 bin Tutsi ve ılımlı Hutunun öldürülmesi için bahane olarak kullandığı öne sürülerek şöyle denilmişti:

"Habyarimana'nın öldürülmesi, böylece Aruşa Anlaşması olarak bilinen iktidar paylaşımı anlaşmasının baltalanacağını hesaplayan aşırılık yanlısı Hutuların işiydi."

"Habyarimana'nın uçağı, bölgenin kontrolünü elinde bulunduran Ruanda Silahlı Kuvvetleri'nden bir grup tarafından Kanombe Kışlası'ndan fırlatılan iki füzeyle düşürüldü."

Fransa'daki soruşturma 1998'de açıldığında ilkin Ruanda Yurtsever Cephesi'nin (RPF) lideri bir Tutsi olan Kagame ile ekibine odaklanmıştı.

1994'de Hutu rejiminin yenilmesiyle 2000'de devlet başkanı olan Kagame, müttefikleri hakkında tutuklama kararı çıkaran Fransa ile 2006-2009 arasında diplomatik ilişkileri kesmişti. 

2012'ye gelindiğinde ise Fransız uzmanlar, Habyarimana'nın ordusunun kontrolündeki Kanombe Kışlası'ndan uçağa füze atıldığı yönünde görüş bildirince, soruşturma yön değiştirdi.  

Ruanda hükümeti, bunun, kendi açıkladığı 2010 tarihli rapordaki Habyarimana'yı fazla ılımlı bulan ve Aruşa barış sürecine karşı çıkan Hutu aşırılıkçıların işi olduğu bulgusuyla uyuştuğuna dikkat çekti.

Ancak Fransa'da soruşturma sürüncemede kalırken, 2014 yılına gelindiğinde, soykırımın 20. yıldönümü öncesi Kagame, Paris'i soykırımda doğrudan rol oynamakla suçladı. 

Kasım 2016'da Ruanda'da soykırımda rolleri olduğu suçlamasıyla 20 Fransız yetkili hakkında soruşturma açıldı.

Uçakta bulunanların yakınlarının soruşturmanın yeniden açılması talebi ise Fransız soruşturma yargıçlarının BM'ye bağlı Uluslararası Ceza Mehkemesi'nin (UCM) Ruanda soykırımı bağlamındaki gizli bir raporuna erişim sağlayabilmesini amaçlıyor. 2003 tarihli gizli raporun suikasttan Kagame cephesini sorumlu tuttuğu söyleniyor. 

Ruanda'da Hutu yönetimi desteklemiş olan ancak soykırımın suç ortağı olduğu ithamlarını bugüne dek reddetmiş olan Fransa'da geçen yıl Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron iddiaların incelenmesi için tarihçilerden oluşan bir komisyon kurulduğunu açıklamıştı. Ancak kurbanlar ve insan hakları savunucuları, Ruanda Soykırımı ile ilgili gerçeklerin ortaya çıkması için Fransa'da hiçbir siyasi irade ortaya konulmadığı eleştirisini getiriyor.