AB Dış İlişkiler Temsilcisi Borrell’e göre nükleer anlaşmaya birkaç hafta içinde varılabilir

Viyana’da İran ile yapılan nükleer anlaşmayı kurtarma yönünde düzenlenen müzakereler kapalı kapılar ardında devam ediyor. Batı ülkeleri sürecin yavaş ilerlemesine tepki gösterirken İran ise nükleer programını geliştirmeyi sürdürüyor.

Söz konusu müzakerelerde durumun yıl sonuna kıyasla ‘daha iyi’ bir hale geldiğini ifade eden Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler Temsilcisi Josep Borrell, önümüzdeki haftalarda Viyana'da bir anlaşmaya varılmasını beklediğini bildirdi. Dün düzenlenen AB ülkeleri dışişleri bakanları toplantısının ardından açıklamalarda bulunan Borrell şu ifadeleri kullandı:

“Yıl sonundan bu yana kaydedilen atmosfer daha iyi. Öncesinde çok karamsardım fakat bugün bir anlaşma ihtimali olduğu düşüncesindeyim. Anlaşmayı yeniden formüle ederek aktif hale getirmenin mümkün olacağını umuyorum.”

Ancak diğer yandan Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, müzakerelerin ‘oldukça yavaş’ ilerlediğini de söyledi. Dün düzenlenen ortak basın toplantısında konuşan Fransız Bakan konuya dair şu açıklamada bulundu:

“Hızlanmamız önemli. Çünkü bu müzakereler oldukça hayatidir. İranlılar belki bir sonuca varmak istiyorlar ve biz de ABD’nin tutumundaki esnekliğin uygun olduğunu hissediyoruz. Belki de bir sonuca varmak istemiyorlar ve büyük bir nükleer silahlanma kriziyle karşı karşıya kalacağız. İranlılara şunu söylemek istiyorum: Müzakereler hız kazanmadan yaptırımlar kaldırılmayacak.”

Perşembe günü yaptığı açıklamada İran nükleer anlaşmasını kurtarmak için sadece 'birkaç hafta' kaldığı uyarısında bulunan ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken da ülkesinin Viyana'da devam eden müzakerelerin sonucuna göre 'başka seçeneklere' başvurmaya hazır olduğunu vurguladı. NPR'ye röportaj veren Blinken, ülkesinin 2018'de çekildiği, böylece İran'ın ise yükümlülüklerinden kademeli olarak vazgeçtiği 2015 nükleer anlaşması hakkındaki açıklamasında şu ifadeleri kullandı:

“Karşılıklı uyuma geri dönüp dönemeyeceğimizi görmek için önümüzde birkaç haftamız olduğunu düşünüyorum. Gerçekten zamanımız tükeniyor. İran çok kısa bir süre içinde nükleer bir silah için yeterli malzeme üretebileceği noktaya giderek yaklaşıyor.”

İranlıların nükleer alanda elde ettiği başarılara dair uyarıda bulunan Blinken, “Anlaşmada öngörülen kısıtlamaları aştıktan sonra yeni bir şeyler öğreniyorlar ve yeni adımlar atıyorlar’ dedi. ABD'nin güvenliği için Viyana'da bir anlaşmaya varılmasının en iyi sonuç olacağını vurgulayan Blinken, müzakerelerde bir anlaşma sağlamaması halinde, 'atılacak adımları ve diğer seçenekleri ülkelerle yakın koordinasyon içinde bir kez daha tartışacaklarını' belirtti.

“Bunlar; Avrupa, Ortadoğu ve ötesindeki ortaklarımızla tam olarak üzerinde çalıştığımız seçenekler. Her şeyin bir zamanı var. Ancak bu, geçtiğimiz haftalar ve aylarda yürüttüğümüz yoğun çalışmaların da konusuydu” diyen Blinken, İran'a karşı askeri harekat olasılığına işaret etmiş oldu. Ülkesinin her iki duruma da hazır olduğunu ifade eden Blinken sözlerini şöyle sürdürdü:

“Ancak Viyana Anlaşması'na geri dönersek kendimizin, müttefiklerimizin ve ortaklarımızın güvenliği için çok daha iyi olacak. Bunu yapamazsak, konuyu başka şekillerde ele alacağız.”

Diğer yandan Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un değerlendirmesi ise şöyle oldu:

“Benim tutumum oldukça iyimser. Somut endişeleri anlama yönünde İran ile ABD arasında gerçek bir ilerleme ve hakiki bir istek var. Viyana'daki müzakereciler çok deneyimliler. Meseleye dair her detayı biliyorlar. Bence şu an iyi bir ilerleme kaydediyorlar. Anlaşmaya varacaklarını düşünüyoruz.”

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatipzade de geçtiğimiz pazartesi günü düzenlediği haftalık basın toplantısında yaptığı açıklamada, Viyana müzakerelerindeki iyimser havanın tüm müzakerecilerin güvenilir ve istikrarlı bir anlaşmaya varma çabalarından kaynaklandığını söyledi.

İran, Viyana’da nükleer anlaşmaya halen bağlı kalan taraflarla (Fransa, İngiltere, Rusya, Çin ve Almanya) görüşmelerde bulunuyor. 2018 yılında anlaşmadan tek taraflı olarak çekilen ABD ise görüşmelere dolaylı yoldan katılıyor.

Viyana'daki nükleer müzakerelere yakın kaynaklar, görüşmelerin ‘hassas ve zor bir aşamaya’ ulaştığını, geçen ayın 27'sinden bu yana devam eden sekizinci turda en hassas noktaların ele alındığını aktardılar.

Viyana'daki kaynaklar duruma dair şu açıklamada bulundular:

“Üzerinde anlaşmaya varılması zor görünen noktalar her zaman olabilir. Ancak asıl sorun zaman faktörü. Zira bir anlaşmaya varma yönünde her zaman yeteri kadar zamanımız olmayabilir. Zaman faktörünün üzerimizde baskı oluşturduğunun farkındayız.”

Müzakerelerdeki Avrupa koordinatörünün Viyana'da kalarak görüşmelere devam edeceğini doğrulayan kaynaklar, komitelerin toplantıların düzenlenmeyeceği iki gün boyunca da bir araya geleceğini ifade ettiler. Viyana’da kalmaya devam edecek olan ABD heyeti başkanı Robert Malley ise İran ve Avrupalı heyetlerin başkanlarının geri dönüşünü bekleyecek. Bazı heyetlerin ayrılmasına rağmen sekizinci turun devam edeceğini aktaran kaynaklar, turların uzun ve müzakerelerin yorucu olması nedeniyle bu durumun ‘normal’ olduğunu belirttiler. Aynı zamanda Viyana'dan ayrılacak heyetlerin bazı önemli noktalarda ‘daha net fikirler’ ile dönmeleri yönündeki umutlarını dile getirdiler.

Söz konusu müzakerelerde üç farklı komite bulunuyor. İlk komitede ABD’nin uyguladığı yaptırımlar, ikinci komitede İran'ın nükleer yükümlülükleri, üçüncü komitede de anlaşmaya varıldığı takdirde atılacak pratik adımların koordinasyonu ve uygulanması ele alınıyor. Kaynaklar, sağlanan ilerlemeye rağmen söz konusu başlıklarda anlaşmazlıklar olduğunu belirtiyor.

Kaynaklar tarafından yapılan açılamada İran’da geçici bir anlaşma konusunda bilgiler dolaştığını ancak Viyana’da bu yönde bir görüşmenin kaydedilmediğini belirttiler. Anlaşmanın ABD yönetiminin ayrılmadan önceki haline geri döndürülmesinin tartışıldığını kaydeden kaynaklar yeni maddeler ekleme veya değişikliğe gitmenin değil de atılması gereken adımların müzakere edildiğini vurguladılar.

Viyana’daki Nisan 2021’de başlayan söz konusu müzakerelere kasım ayı sonlarına kadar, yaklaşık beş ay süreyle ara verilmişti. Tahran Washington’ın uyguladığı ekonomik yaptırımların kaldırılması ve ABD'nin anlaşmadan yeniden geri çekilmemesi yönünde güvence isterken ABD ve Avrupalı ​​taraflar ise İran'ın anlaşma kapsamındaki taahhütlerine tam olarak uymasına odaklanıyor.

Nitekim 2018'de anlaşmadan tek taraflı olarak çekilen eski ABD Başkanı Donald Trump, İran'ı yeniden yaptırımlara tâbi tutmuştu. Ardından yönetime gelen Başkan Joe Biden ise ülkesini nükleer anlaşmaya geri döndürmeye istekli olduğunu vurguluyor.