Tahran ve Washington'ın 'dolaylı görüşmeleri' ilerleme sağlanamadan sona erdi

ABD ile İran arasında ‘2015 nükleer anlaşmasının canlandırılması’ kapsamında Doha’da gerçekleştirilen dolaylı müzakereler, kayda değer bir ilerleme sağlanmadan sona erdi.  

Avrupa Birliği Siyasi Direktörü ve nükleer müzakerelerin koordinatörü olan Enrique Mora, Twitter hesabından şu açıklamada bulundu:

“KOEP (Kapsamlı Ortak Eylem Planı) üzerine Doha'da iki gündür yoğun görüşmeler gerçekleşti. Maalesef koordinatör olarak AB ekibinin umduğu ilerleme henüz sağlanamadı. Nükleer silahların yayılmasını önlemek ve bölgesel istikrar için anlaşmanın canlandırılmasına yönelik çalışmayı sürdüreceğiz.”

İran Devrim Muhafızları’na (DMO) yakın yarı resmi Tasnim haber ajansı, Enrique Mora ile İranlı baş müzakereci Ali Bakıri Kani’nin görüşmesinden sonuç alınamadığını aktardı. Tasnim haber ajansına açıklamada bulunan siyasi kaynaklar, Doha görüşmelerinin sonuçsuz kalmasının nedenini, ABD tarafının Viyana’da altıncı tur görüşmelerinde öne sürülen ‘anlaşma taslağında’ ısrarcı olması olarak gösterdi. Kaynaklar söz konusu taslağın, ‘İran'ın anlaşmadan ekonomik olarak faydalanacağına dair bir garanti’ içermediğini belirtikleri açıklamada şu ifadelere yer veridler:

“Washington nükleer anlaşmayı canlandırmaya, ülkemiz için ekonomik bir kazanım olmaksızın İran'ı sınırlandırmak hedefiyle çalışıyor. Joe Biden yönetiminin zayıf oluşu ve yaptırımlar konusunda İran’ın kırmızı çizgilerinin dikkate alındığı bir nihai karara varamaması Doha görüşmelerinin etkisiz olmasına neden oldu. Avrupa Birliği koordinatörü de ABD’nin bu tutumundan rahatsız oldu."  

İran Dışişleri Bakanlığı’nın yeni Sözcüsü Nasır Kenani, Tasnim ajansının haberine gönderme yaparak iki gün süren görüşmelerin henüz bitmediğini, Bakıri ile Mora arasında son bir görüşme daha gerçekleştirileceğini söyledi. Kenani ayrıca Tasnim haber ajansının haberinin aksine, Doha görüşmelerinin profesyonel ve ciddi bir atmosferde gerçekleştirildiğini vurguladı.

Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan nükleer anlaşma, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 5 daimi üyesi; İngiltere, ABD, Çin, Fransa, Rusya ve Almanya ile İran arasında 2015’te imzalanmıştı. Eski ABD Başkanı Donald Trump ülkesini, ‘kötü bir anlaşma’ olarak nitelediği ‘nükleer anlaşmadan’ 2018'de tek taraflı olarak çekti ve İran'a yönelik ekonomik yaptırımları tekrar uygulamaya koydu. Tahran yönetimi de aşamalı olarak nükleer faaliyetlerine döndü. KOEP’in yeniden ve tam olarak canlandırılması için geçen yıl Avusturya'nın başkenti Viyana'da yeniden başlayan görüşmeler, geçtiğimiz mart ayında askıya alındı. İran, DMO’nun ABD’nin ‘yabancı terör örgütleri listesinden’ kaldırılmasını ve kendisine uygulanan tüm ekonomik yaptırımların sonlandırılmasını talep ediyor, ABD’nin ise şu ana kadar bu taleplere olumlu yanıt vereceğine dair bir işaret göstermedi. Joe Biden yönetimi, DMO’nun terör örgütleri listesinden çıkarılmasının, Demokrat kanadı Kongre’de zor durumda bırakacağını değerlendiriyor. 21 Nisan’da Devrim Muhafızlar Deniz Kuvvetleri Komutanı Ali Rıza Tengsiri, ABD’nin, Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’nin intikamından vazgeçilmesi durumunda DMO’yu ‘terör listesinden’ kaldırmayı teklif ettiğini ancak bunu kabul etmediklerini söylemişti.  

Resmi IRNA haber ajansı, İran Dışişleri Bakanlığı yalanlamadan önce,  müzakerelere katılan kaynaklara dayandırdığı haberinde Doha görüşmelerinin devam ettiğini, ABD ve İranlı heyetlerin Avrupa koordinatörü Mora aracılığıyla mesajlaşmayı sürdürdüğünü ileri sürdü. IRNA’ya açıklamada bulunan bir kaynak şunları söyledi:

“Müzakereler iki gün için planlanmıştı. Takvime göre ilerliyoruz. Bugün (dün çarşamba) son görüşmeleri yapıp olağan bir şekilde müzakereleri tamamlayacağız.”

AFP’ye açıklamada bulunan Avrupa Birliği’nden bir kaynak, Doha müzakerelerinin birkaç gün sürmesinin planlandığını belirtere, tarafların ‘askıda olan konular hakkında görüşlerini ve önerilerini sunduklarını’ ifade etti. ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada ise şu ifadelere yer verildi:

“Doha’daki görüşmeler çarşamba günü devam ediyor. Viyana’da müzakere ettiğimiz, Kapsamlı Ortak Eylem Planı’na tarafların tam olarak dönmesi konusunda anlaşmaya hazırız. Ancak İran ‘nükleer anlaşmanın’ dışındaki ek taleplerinden vazgeçmeye karar vermesi gerekiyor.”

Wall Street Journal gazetesinin Viyana muhabiri Lawrence Norman diplomatik kaynaklara atıfla, Doha görüşmelerinin ‘çok olumlu olmadığını’ yazdı. Şarku’l Avsat’ın diplomatik kaynaklardan edindiği bilgiye göre de Avrupa Birliği Yüksek Temsilcisi Josep Borrell geçtiğimiz günlerde İran ziyaretinde Tahran’a yeni bir teklif sunmadı.

ABD, MÜZAKERE YAPIYORMUŞ GİBİ...

Tahran’da Doha görüşmeleriyle ilgili görüş ayrılıkları öne çıktı. İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat’ta basına şu açıklamada bulundu:

“Washington’la anlaşma ihtimalimiz var. Ancak ülkemiz kırmızı çizgilerinden vazgeçmeyecektir. Doha görüşmeleri Josep Borrell’in talebi doğrultusunda gerçekleşti. Amerikan tarafının niyeti ciddiyse ve gerçekçi bir tutum takınırsa, bu aşamada elimizin altında siyasi düzeyde bir anlaşma var. Biz ciddiyiz ancak hiçbir şekilde kırmızı çizgilerimizi aşmayacağız.”

Yarı resmi İran gazetesi, ‘Müzakere Maratonu Doha’da başladı’ başlıklı analiz haberinde, ABD ‘müzakere yapıyormuş’ gibi görünmekle itham edildi. Haberde, Viyana’da mart ayında anlaşma taslağının imzalanmaya hazır olduğu ancak ABD tarafının İran’a yönelik yaptırımların kaldırılması konusunda siyasi karar almakta başarısız olduğu vurgulandı.

ABD ve müttefiklerinin Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nı (UAEA) bir baskı aracı olarak kullandığı iddia edilen haberde, UAEA’da İran karşıtı alınan karar da bu çerçevede yorumlandı. İran’ın eli kolu bağlı kalmadığı ve nükleer faaliyetlerini bir üst aşamaya taşıdığı belirtilen haberde, Josep Borrell’in Tahran’a gelerek Viyana müzakerelerinin sürdürülmesi talebinin bu kapsamda yorumlanması gerektiğine işaret edildi.