Mısır’da sigara krizi

Bu yıl fiyatların yaklaşık üç kat artmasının ardından Mısır'da sigara krizi yeniden nüksetti ve gözlemcilere göre hükümet hareketlerinin piyasayı kontrol etme vaatlerine ve yeni yatırımcıların bu sektöre girmesine rağmen, artışlar hala "Mısırlıların ruh halini" etkileyen ve olumsuz yönde etkileyen bir faktör.

Son zam, Mısır Temsilciler Meclisi tarafından Ekim ayı sonunda, sigara ve tütün vergilerini arttırmak üzere 2016 tarihli 67 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun bazı hükümlerini değiştiren bir yasa tasarısının onaylanmasıyla kabul edildi. Geçtiğimiz Çarşamba günü uygulamaya konulan ve sigara fiyatlarının 3 dilime ayrıldığını belirten Mısır Sanayi Federasyonu Tütün Bölümü Başkanı İbrahim Embabi, televizyonda yaptığı açıklamada ilk dilimdeki sigara fiyatının, Kleopatra sigaraları ve muadilleri olan önceki fiyata (bir dolar 30.9 liraya eşittir) göre 7 liralık bir artışla en fazla 31 lira olacağını söyledi.

İkinci dilimde (LM ve muadili) sigara fiyatının en fazla 45 lira olacağını, üst dilimin ise 45 ila 65 liradan başlayacağını söyledi.

Başkent Ekonomik Araştırmalar Merkezi Başkanı Dr. Halid Şafii, Şarku’l Avsat'a verdiği bir röportajda "Kleopatra sigarasının gerçek fiyatının bazı bölgelerde 70 cüneyhe ulaştığını ve şimdi 50 cüneyhe yerleştiğini" açıkladı. Katma değere göre artışı yüksek olarak nitelendirdi ve “Piyasalarda kontrol yok. Sigara fiyatları halkın ruh halini ve sigara içenleri mali açıdan olumsuz etkiliyor. Piyasaların kontrol edilmesi, üzerlerindeki denetimin sıkılaştırılması ve fiyatları manipüle edenlere yönelik cezaların artırılması" gerektiği uyarısında bulundu.

Sedat Akademisi Ekonomi Bölümü Başkanı Dr. İhab Desuki sigarayı tiryakiler için vazgeçilmez bir ürün olarak değerlendiriyor. Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte son dönemde birden fazla kez artan fiyatların "sigara içenler üzerinde baskı yarattığını ve gelirlerini etkilediğini" söyledi. Bu durumda sigara içen kişinin eğer bir tüccar ya da üretici ise "sigara fiyatındaki artışı telafi etmek için kendi malının fiyatını da yükseltmek zorunda kaldığını" sözlerine ekleyerek "önemli bir mal yükseldiğinde diğer malların da onunla birlikte yükseldiğine" işaret etti.

Mısır Sağlık ve Nüfus Bakanlığı Ekim 2022'de hazırladığı bir raporda Mısır'da yaklaşık 18 milyon kişinin sigara içtiğini belirtmiş ve zararlı etkilerinden korunmak için bu kişilere sigarayı bırakmalarını tavsiye etmişti.

"Yüksek Fiyatlara Karşı Vatandaşlar" derneği başkanı Mahmud el-Askalani, sigaranın önde gelen bir emtia olduğunu ve fiyatı yükseldiğinde diğer birçok emtianın da onunla birlikte yükseldiğini belirtti. Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada: "Mısırlıların ruh halini etkileyen mallardaki artış sadece sigaraya bağlı değil, aynı zamanda çay ve şekere de bağlı. Bazı emtiaların fiyatları çok yüksek seviyelere ulaştı" dedi.

Eastern Tobacco Company (Eastern Company) tarafından daha önce yayınlanan bir rapora göre, "Mısırlılar 2021-2022 mali yılında yaklaşık 70 milyar sigara tüketti." Şirketin resmi sayfasına göre, şirket 30 Haziran 2023'te sona eren dönemdeki karının hacminin 8 milyar 251 milyon cüneyh olduğunu açıkladı.

Yeni yatırımcıların bu sektöre girişi ve son artışların ele alınmasına katkılarının boyutuyla ilgili olarak Şafii, “Devlet, rezervlerini artırmak için dolara ihtiyacı olduğu için yatırımcıları Eastern Company'deki hisselerine getirdi ve yatırımcı geldi. Şirket olumlu karlar ve getiriler elde ediyor." açıklamasını yaptı. Dünya çapında tütün konusunda ise şirketin hiçbir sorunu olmadığını, aksine sorunun fiyat artışının piyasalara yansımaları olduğunu" belirtti.

Fitch Solutions tarafından hazırlanan ve Mısır Düşünce ve Stratejik Araştırmalar Merkezi tarafından yayınlanan bir rapora göre, Mısır, Ürdün ve Suudi Arabistan en çok tütün tüketen Arap ülkeleri listesinin başında yer alırken, Mısır'da tütüne yapılan yıllık ortalama harcama 9,7 milyar dolarla en yüksek seviyede, Suudi Arabistan'da ise 2,5 milyar dolar. Ürdün'de ise 1,3 milyar dolar.

Dr. Ihab Al-Desouki bu artışların başka bir yönüne dikkat çekerek şunları söyledi: "Olumlu bir etkisi olabilir ve bazı tiryakilerin sigarayı bırakmasını sağlayabilir."

Askalani ise bu artışların "piyasa üzerinde ciddi yansımaları olacağını çünkü yaşam fiyatlarının yükseleceğini" düşünüyor.