“Her şeyimiz hazır, süt ürettirmiyorlar”

Kıbrıs Postası - Levent KUTAY

Pazartesi Röportajları’nın bu haftaki konuğu, Kıbrıs Türk Sanayi Odası (KTSO) Başkanı Candan Avunduk oldu.

Gündemlerindeki bazı sorunları gündeme getiren Avunduk, siyasi istikrarsızlığın, kısa dönemli hükümetlerin, üretimin önünde en büyük engel olduğu görüşünde...

Avunduk, “ Hükümetlerin ömrü 1.1 yıl olduğuna göre, hiç bir program başlayıp bitmiyor. Bitmediği için de kimseye suçlama getiremiyoruz. Başlayan hiçbir şey bitmiyor... İşler günlük el yordamı gidiyor. Hayvancılar maliyetler artınca eylem yapıyor. İmalatçı da benzer... Böyle böyle garip bir ekonomik politika oluşuyor... Bu politikasızlık sonucu, tarım sektörü çökmüş durumda... Veleddalin âmin...” dedi.

Avunduk, görüşlerini rakamlarla destekledi: “10 yıl önce 67 bin büyük baş, 280 bin küçükbaş hayvanımız varken, bugün 65 Bin büyük baş, 240 bin küçükbaş hayvanımız var... İkisi de aynıdır diyebilirsiniz... 10 Sene önce bu ülkeye gelen insan sayısı ile bugün gelen arasında ciddi fark var. Bu da talebin arttığını gösteriyor... Talep artmışken, buna paralel arz artmamış, biraz da gerilemiştir... Bu da Güney Kıbrıs'tan bizim tarafa kaça et gelmesine yol açmıştır... Yüzde 35 oranında kaçak et var... Biz şu anda ne yediğimizi bilmiyoruz... Ve et 100 Lira kilosu... Asgari ücret 3000 TL... Maaşın yaklaşık Yüzde 3'ü... Yüksek bir rakam...  

Süt üretim sektöründen de söz eden Avunduk, 2018 Yılı rakamlarına göre KKTC'de 164 Milyon Süt üretildiğini, 2019'da 144 Milyon Litre süt üretildiğini belirtirken, “ 1 yılda 20 Milyon süt üretmedik... Ürettirmediler... Ne oldu? Süt sektörü aşağı iniyor... Hellimin coğrafi tescili için yırtındık... Başardık... Şu anda Türkiye’den bize talep var... Satamıyoruz... Niye? Üretemiyoruz... Böyle bir handikap olabilir mi?” diye sordu...

Süt üreticilerinin şu an yüzde 50 kapasite ile çalıştığını, her gün düzenli çalışan fabrika olmadığını, bazılarında işten çıkarmalar başladığını anlatan Avunduk, “ Çünkü yanlış politikalar var...” dedi...

“Peki, doğru politikalar nedir?” sorusuna da Başkan Avunduk şu yanıtı verdi: “Doğrusu şu... Yem girdi maliyetlerinin düşürülmesi lazım... Şu anda yemlerimiz, en pahalı yem ve hazır besicilik yapıyoruz... Bu da maliyete yansıyor... Bizim hayvancılar, genelde hazır yemi kullanıyor... Oradan aldıkları sütü hesaplıyorlar... Uuu çok pahalı diyorlar... Napalım? Süte zam lazım... Eylem yapalım... Hükümet de buna dayanamıyor... Anında süte zam yapıyor... 1 Litre süt olmuş 6 -7 TL... Et besiciliği ile süt besiciliği ayrılması lazım... Bizimkiler etinden sütünden birlikte gidiyor... Türkiye'de, dünyada böyledir... Et ve süt üretimi ayrıdır... Birlikte yaptığınız sürece, maliyet de yüksek olacaktır...

“PASLANMAZ ÇELİK MEZARLIĞINA DÖNDÜK”

Avunduk, yüksek maliyetin önüne geçmek gerekirken, teşvik konusunda da bazı sıkıntılar olduğunu söyledi...

Üretici şu an artı kapasite çalışırken, yeni izinler verilmekte olduğuna işaret eden Avunduk,  “Paslanmaz çelik mezarlığına döndük. Çünkü her işletmede 2 kazan, 2 paketleme var. Ama herkes yüzde 50 çalışıyor” dedi...

Süt üretim sektöründe, 2004 Yılı'ndan itibaren yüzde 17 bir küçülme yaşandığını istatistiklerle aktaran Avunduk, sütün az üretildiği için ihracatın da az yapıldığına, bunun da cari açığa yol açtığına işaret etti. Bazı teşvik rakamlarının komik kaldığını kaydeden Avunduk, bunun da yeniden gözden geçirilmesini istediklerini ifade etti...

Yargının zaman zaman enteresan kararlar aldığını belirten Candan Avunduk, “Kurumdan aldığı sütü ödememiş... Kurum sütünü kesmiş... Ara emri almış... Eski borçları bir tarafa atıyorlar... Adalet, adalet savunucuları tarafından bir nevi bozuluyor” dedi.

“ÇÜNKÜ SÜT ÜRETİMİ AZALIYOR. TALEBİ KARŞILAYAMIYORUZ”

Candan Avunduk, hak-edişleri bozacak ticari kararların sektörde dengeyi bozduğunu ifade etti...

Şu an 3 fabrikanın kapandığını, böyle giderse de daha çok fabrikanın kapanacağı uyarısı yapan Avunduk şöyle devam etti:

Geriye birkaç tane ya kalacak ya kalmayacak... Politikasızlık, ya da başıboş politika nedeniyle sektörün yok olması demek... Bir bakacağız ki, okullar kapanırsa eğitimde sorun olmaz dedikleri gibi... Sektör de kapanınca, zaten sorun kalmayacak...

Avunduk, Süt ve et üretiminde ihracatı artırma yönünde bazı çözüm önerilerini de paylaştı:

Türkiye, Hellimi KKTC için bir milli dava olarak görüyor... Rumlara karşı verdiğimiz mücadelede bizim yanımızda... Zaten tescili de bizde... Son yıllarda, TC'deki işletmelere yazı yazdık, üretmeyin dedik... Bizden alın dedik... Kimisi gönüllü geri çekildi, kimisi direndi, mahkemeyi kazandık...  Artık bizden alıyorlar... Yükselişe geçtik... Ama... Yakında düşüşe geçeceğiz... Çünkü süt üretimi azalıyor. Talebi karşılayamıyoruz...

Avunduk, soru üzerine sınırlı, geçici et ithaline olumlu baktıklarını söyledi ama asıl çözüm burada üretimi artırmak gerektiğini vurguladı...

Candan Avunduk, “üretimi artırmanın şartı bellidir... Üreticinin tanımını yapacaksın, yem fiyatlarını ucuzlatacaksın... Et ve süt besiciliğini ayıracaksın, sektöre zora girerse, daraltmayacaksın... Finanse edeceksin” dedi...

“HER ŞEY HAZIR SÜT YOK...”

Kıbrıs Türk Otelciler Birliği ile yerel ürünlerin kullanılmasının artırılması yönünde yapılan anlaşmanın hatırlatılması üzerine Avunduk, anlaşmadan sonra hiç satılmayan KKTC ürünü Beyaz peynir ve Tuvalet kâğıtlarının oteller tarafından alınmaya başlandığını anlattı...

Avunduk, mobilya ürünlerinin de çok sayıda otel tarafından alınmakta olduğunu açıkladı...

Avunduk, bu konuda yeni başarı öykülerinin de söz konusu olduğunu söyledi...

Son sözleri olarak da Avunduk, “ Üretimde patinaj yapıyoruz... Hellimde diyelim Rumlarla Avrupa Parlamentosu başvurusunda tescil konusunda anlaştık... Rumlar bize sizi çok sevdik tescili birlikte koyalım, hellimi birlikte üretelim deseler, bizim sektör batar... Niye batar? Çünkü hellim tescili içinde koyun sütü yüzde 51 olması lazım. Bizde yüzde 3.5... Rumlarda da yüzde 20'dir... Onlar kaynak ayırdı... Zaman içinde Yüzde 51'e yükseltecekler... Biz hazır değiliz... Eksiğiz... İşletmeler hazır... Tesisler hazır... Ama devlet hazır değil... Her şey hazır Süt yok...”