Finans uzmanı Kutlay: “Savaş bitse bile buğday fiyatlarının eski seviyesine düşmesi zaman alacak”

Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik işgali, ‘geçici’ ateşkes kararlarına karşın devam ediyor.

İki ülke arasındaki savaş, insanların ölmesinin yanı sıra, dünya ekonomisinin çarklarının da yavaşlamasına yol açmış durumda.

Avrupa'nın "ekmek sepeti" olarak bilinen Ukrayna’daki askeri müdahale nedeniyle, emtia fiyatlarındaki yükseliş ivme kazanırken, buğday fiyatları 9,34 dolarla son 10 yılın zirvesine tırmandı.

Bu durumun, dünyayı yakın zamanda bir “kıtlığa” iteciği iddia ediliyor.

Buğday borsasında yaşanan artışla beraber, önümüzdeki hafta içerisinde çeşitli temel gıda maddelerinin fiyatlarında, vatandaşın cebini yakacak şekilde bir artışın yaşanması bekleniyor.

Öte yandan savaş nedeniyle sermayenin sergilediği ‘ürkek’ tavırla, Türkiye’nin yeni ekonomi politikası Kur Korumalı Mevduat Sistemi birleşince, Türk Lirası’nın döviz karşısındaki değer kaybı da hız kazandı.

Peki, dünyadan izole ve TL’ye bağımlı bir şekilde ayakta durmaya çalışan KKTC’yi neler bekliyor?

Kıbrıs Postası köşe yazarlarından, LAÜ’de akademisyen olarak çalışan finans uzmanı Kaan Kutay, bu sorunun olasu yanıtlarını verdi.

Kaan Kutlay 

“SAVAŞ, KITLIK GİBİ KÜRESEL BİR SORUNA EVRİLEBİLİR”

Kıtlığın en önemli sonuçlarından birinin fiyat artışı olduğuna dikkat çeken Kutlay, pandemi sürecinde BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Endeksi’nin buğday fiyatlarının yüzde 21 oranında arttığını açıkladığını ifade ederek, Rusya ile Ukrayna arasındaki savaşın kutlık gibi küresel bir soruna evrilme olasılığının bulunduğuna dikkat çekti.

“BUĞDAY FİYATLARI SAVAŞIN ETKİSİYLE SON YILLARIN ZİRVESİNDE”

Dünyada üretilen buğdayın 3’te 2’sinin 10 ülke tarafından üretildiğini, dünya buğday ihracatının yaklaşık yüzde 30’unun Rusya ve Ukrayna tarafından yapıldığını belirten Kutlay, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Ukrayna’nın buğday ihracatının önemli bir bölümü Kiev ile ayrılıkçı Donbass bölgesi arasındadır. Buğday fiyatları savaşın etkisi ile son 10 yılın zirvesine çıkmış durumda. Türkiye Toprak Mahsulleri Ofisi’nin son buğday alım ihalesinde fiyatlar bir önceki ihaleye göre 100 dolar arttı ve istenilen talebin sadece yüzde 75’i karşılanabildi”

“SAVAŞ BİTSE BİLE FİYATLARIN ESKİ SEVİYESİNE DÖNMESİ ZAMAN ALACAKTIR”

Yeni Keynesyan iktisat düşüncesine göre fiyatların esnek değil yapışkan olduğunu ifade eden Kutlay, “Bu savaşın kısa sürede bitmesini istiyoruz. Savaş bitse bile fiyatların eski seviyesine dönmesi zaman alacaktır” dedi.

“KKTC DE DÜNYANIN DİĞER ÜLKELERİ GİBİ ETKİLENECEKTİR. ZOR BİR SÜREÇ BİZİ BEKLİYOR”

Tarihe bakıldığında, petrol ihraç eden ülkelerde sıcak çatışma veya politik belirsizliklerin, petrol fiyatlarını daima arttırdığını vurgulayan Kutlya, yaşanan süreci örnekle özetledi:

“İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanya’nın Türkiye’yi işgal etme olasılığı üzerine çok sayıda erkek askere alınmıştı ve bu durum, doğal olarak tarım üretimini azaltmış, İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı döneminde genç Türkiye Devleti “Tavan Fiyat Politikası” ile karşılaşmıştı. Arap Baharını tetikleyen sebeplerden biri de o coğrafyada tahıl ve hububat kıtlığıydı. Bu savaşın tarım üzerine diğer bir etkisi de gübre üretiminde görülecektir. Sonuçta Rusya gübre üretiminde ve ihracatında en önemli ülkelerden biridir. 2020 yılında 9 milyon dolarlık buğday ithal eden KKTC de dünyanın diğer ülkeleri gibi etkilenecektir. Zor bir süreç bizi bekliyor.”

TL’NİN DURUMU... “SERMAYE ÜRKEK... KRİZ ZAMANLARINDA GÜVENLİ LİMANLARI TERCİH EDER”

Kutlay, Türk Lirası’nın savaş kapsamında neden değer kaybettiğine ilişkin soru üzerine, sermayenin ürkek olduğunu ve kriz zamanlarında dolar ya da altın gibi güvenli limanları tercih ettiğini belirtti.

“YENİ EKONOMİK MODEL İLE TÜRKİYE’YE SICAK PARA GİRİŞİ AZALMIŞ DURUMDA”

Ülkeden sermaye çıkışının, TL’nin değer kaybına neden olduğunu ifade eden Kutlay, “Yeni ekonomik model ile Türkiye’ye sıcak para girişi azalmış durumda. Enflasyon oranı yüzde 50 fakat politika faizi sadece yüzde 14” dedi.

Tüm bunların üzerine, yakın coğrafyada yaşanan savaşın doğal olarak TL’yi olumsuz yönde etkilediğini vurgulayan Kutlay, “Benim açımdan en kötü senaryo ise turizm gelirleri döviz arzını artırmaktadır. Açıkcası 2022 yazı için çok ümitliydim fakat Türkiye için önemli olan Rusya ve Ukrayna pazarının olumsuz etkilenmesi maalesef Türkiye’nin turizm gelirlerini olumsuz olarak etkileyecektir” ifadelerini kullandı.

“GÖRÜNEN, TL’DEKİ KAYBIN DEVAM EDECEĞİ YÖNÜNDE”

Türk Lirası’nın döviz karşısındaki seyrine ilişkin önümüzdeki haftalara dair beklentisinin sorulması üzerne Kutlay, “Bu konuda kesin bir görüş belirtemesek de, görünen kaybın devam edeceği yönünde” dedi.

“EĞER PARA BASMA VE BORÇLANMA YOLUNA GİDİLİRSE, TL’DEKİ KAYBIN ARTMASI İHTİMALİ OLDUÇA YÜKSEK”

Kur Korumalı Mevduat Sistemi için ödemelerin yakında başlayacağını anımsatan Kutlay, “Türkiye Hazinesi’nin bunu karşılayacak gücü var mı bilmiyorum. Eğer para basma ve borçlanma yoluna gidilirse, TL’deki kaybın artması, bunun yanı sıra enflasyonun daha da yükselme ihtimali oldukça yüksek” şeklinde konuştu.