İktisatbank'ın piyasa analizi: Doğurganlık oranı düşüyor, dünya demografik bir krize mi sürükleniyor?

İktisatbank'ın 27 Mayıs 2024'e ilişkin Günlük Piyasa Analiz ve Yorumu şu şekilde:

Toplam doğurganlık oranı, bir kadının hayatı boyunca doğuracağı bebek sayısının tahminidir. Devamlılık için gereken oran 2,1 seviyesindedir. Yani bir neslin kendini yenilemesi için gereken seviyedir. Mesela ABD'de toplam doğurganlık oranı, 2023'te kadın başına 1,62 doğuma düşerken, son veri, kayıtların tutulmaya başlandığı 1930'lu yıllardan bu yana en düşük seviyeye gerilediğini gösteriyor. Doğurganlık oranının, 2008 küresel krizden bu yana her yerde istikrarlı bir düşüş eğiliminde olduğunu da not edelim. Genellikle gelişmiş bir ülkede doğurganlık oranı daha düşükken, ekonomik olarak daha az gelişmiş bir ülkede doğurganlık oranının ise daha yüksek olduğunu (~ %2,4) not edelim.

KKTC'de maalesef çok fazla istatistiki veri olmadığı için rakamlara da hâkim değiliz. Lâkin, Türkiye'de TÜİK'in açıkladığı "Yaşlılar İstatistikleri" baktığımızda Türkiye'de de yaşlı nüfus oranının artma eğiliminde olduğunu gördüm. Ortalama yaş 2000 yılında 25,8'den 2023 yılında 34'e kadar çıkmış. Genç nüfus avantajının kaybolma eğiliminden olduğunu not edelim. Yaptığım hafta sonu okumalarında, Türkiye'nin yaşlanma sürecine 2050’li yıllarda girmesi bekleniyor olsa da, ekonomik ve sosyal koşulların gidişatı ileri sardığını gördüm. Yine TÜİK’in açıkladığı doğum istatistiklerine göre ulusal bazda ortalaması 2000’de 2,53 olan doğurganlık hızı, 2023’te 1,51 seviyesin kadar geriledi. Son 23 yılda doğurganlık hızı yüzde 40'dan fazla azaldı. Doğurganlık hızının 2,1’in altında olması -yukarıda da değindiğim üzere- ülke nüfusunun kendini yenileyememesi yani çocuk ve gençler azalırken, yaşlı sayısının artması anlamına geliyor.

Doğum oranları dünya genelinde düşerken, otoriteler kadınları daha fazla çocuk yapmaya teşvik etmek için politikalar geliştirmeyi planlıyor. Hafta sonu The Economist dergisi de bu konuya yer ayırmış. Trump, Beyaz Saray'a dönerse öncelikli konuların başında doğum oranlarının bulunduğunu söylerken,  Fransa'da devlet her yıl aile politikalarına GSYH'nin yüzde 3,5-4'ü kadar harcama ayırıyor. Macron, ülkesini "demografik olarak yeniden silahlandırmak" isterken, Güney Kore, her bebek için 70bin dolarlık yardımlar üzerinde düşünüyor. Yönetimler, doğurganlık oranını artırmak adına çok fazla çaba sarf etmelerine rağmen bunda başarılı olamadıklarını yukarıdaki rakamlardan anlarken, The Economist dergisi de uygulanan politikaların başarısız olma olasılığının yüksek olduğuna yer vermiş.

İktisatbank Günlük Piyasa Analiz ve Yorumu 27 Mayıs-Pazartesi