Gaia Uzay Teleskobu, Samanyolu hakkında yeni veriler sağlıyor

Fransa'daki Cote d'Azur Gözlemevi'nden astronom Francois Mignard, galaksinin ayrıntılı bir haritasını çizen teleskopun astrofizik alanında çok yönlü olmasıyla öne çıktığını belirterek tek bir astronomun verilerini doğrudan veya dolaylı olarak kullanmayacağını söyledi. Gökbilimciler, teleskop tarafından çok çeşitli gök cisimleri hakkında toplanan verilerden ve 50 bilimsel makaleden oluşan üçüncü veritabanından pazartesi günü 10:00 GMT'den başlayarak yararlanabilecekler.

Mignard, bu verilerin gezegenimizin güneş sistemindeki 150 binden fazla asteroitten oluşan en yakın gök cisimleriyle ilgili olduğunu ve cihazın yörüngesini eşsiz bir doğrulukla hesapladığını belirtti. Teleskop, 1,8 milyardan fazla yıldızla ilgili yeni ölçümlerin yanı sıra Samanyolu'nun yanı sıra diğer galaksiler ve uzak kuasar gruplarını da gözlemliyor.

Gaia uzay sondası, 2013 yılında ESA tarafından fırlatıldığından beri gökyüzünü izlediği, Dünya'dan 1,5 milyon kilometre uzaklıkta stratejik olarak konumlandırılmış bir yörüngede duruyor.

Paris-BSL Gözlemevi'nden gökbilimci Misha Haywood, “Bu teleskop gökyüzünü tarıyor ve gördüğünüz her şeyi yakalıyor" açıklamasında bulundu.

Ancak Gaia yine de yaklaşık 100 bin ışık yılı genişliğindeki Samanyolu'ndaki yıldızların sadece yüzde birini tespit edebiliyor. Yine de sadece harita çizmekle kalmıyor. Üzerinde bir milyar piksellik bir fotoğraf makinası bulunuyor. Bu çözünürlük milyon piksele sahip ticari kameralarla kıyaslandığında oldukça büyük.

İki astronomik ve fotometrik alet ve bir spektroskopi fotonları yorumların da bulunduğu teleskop bu şekilde gerçek ışık sinyallerini yakalıyor.

Haywood, "Bu araç ilk kez gökyüzünde hareket eden herhangi bir şeyin konumunu küresel şekilde gözlemini sağlıyor" diyerek Gaia'dan önce galaksi hakkında gerçekten kısıtlı bir görüşümüz olduğunu vurguladı.

Gaia'nın selefi Hipparcos, 1997'de Avrupa Uzay Ajansı tarafından fırlatıldığından bu yana bu alanda devrim yaparak 110 binden fazla gök cismini katalogladı. Ancak Gaia bin kat daha fazla ölçüm doğruluğuna sahip ve rolü astronomlara çok sayıda yıldızın konumu ve hareketi hakkında bilgi sağlamakla sınırlı değil. Aynı zamanda fiziksel ve kimyasal özelliklerini ve eşit öneme sahip unsur olan yaşını da ölçüyor.

Yine Paris BSL gözlemevinden gökbilimci Paola Di Matteo, Gaia'nın geçmişteki yıldızların ve dolayısıyla galaksinin evrimine ışık tutan çok fazla bilgi ürettiğini açıkladı.

Di Matteo, bunun aslında Gaia Uzay Teleskopu’nun üretilme nedenlerden biri olduğunu belirtiyor. Zira yıldızlar, milyarlarca yıl yaşayarak ayırt ediliyorlar. Yani bu, oluşumu sırasında galaksinin durumunu gösteren fosilleşmiş ölçüme benziyor.

Samanyolu'nun yıldızlarının hareketlerine ilişkin bu genel bakış, daha önce büyük keşiflerde bulunulmasına katkı sağlamıştı. Gökbilimciler, 2018'de yayınlanan ikinci veri seti sayesinde, Dünya'yı içeren galaksinin 10 milyar yıl önce başka bir galaksiyle birleştiğini gösterdi.

2016'daki ilk yayınından bu yana binlerce bilimsel makale ikinci veri setine dayanıyor. Veri akışlarından sorumlu olan Francois Mignard, veri akışlarının işlenmesi ve analizi için altı Avrupa bilgi işlem merkezinden süper bilgisayarları içeren ve 450 profesyonelin çalıştığı özel bir zinciri gerektiğini söyledi. Programın bu işleme zinciri olmadan görevini yapamayacağını sözlerine ekledi.

Gaia, 700 milyon yıldız konumu, 150 milyon fotometrik ölçüm ve 14 milyon spektrum hakkında günlük veri üretiyor. İnsan kontrolündeki algoritmalar, bu ham veri akışının astronomların kullanabileceği ölçümlere dönüştürülmesine imkan tanıyor.

Üçüncü veri setinin hazırlanması da tamamlanmış durumda. Bu veri seti 2014'ten 2017'ye kadar olan beş yıllık gözlemleri içeriyor. Son veri setinin, Gaia'nın 2025'te uzay araştırmasını tamamlayacağı 2030'da yayınlanması bekleniyor.