‘Göğe baktıran şair’: Turgut Uyar aramızdan ayrılalı 37 yıl oldu

Fatma Hanım ile Hayri Bey’in altı çocuğundan beşincisi olarak 4 Ağustos 1927’de Ankara’da dünyaya gelen Turgut Uyar, yine bir ağustos gününde, 22 Ağustos 1985’te hayatını kaybetti. Uyar, mutsuzluğu, umudu, ayrılığı, kavuşmayı, özlemi, hüznü ama en çok da insanı anlatan şiirleriyle tanındı.

Uyar’ın şiire olan ilgisi çocukluk yıllarında başlıyor. Ortaokul ve lise yıllarında “Günde üç beş şiir, haftada, on beş günde bir roman yazıyordum. Ama ne şiirler, ama ne romanlar…” diyerek kendisini ifade eden Uyar, roman yazarken sıkıldığını, Alain-Fournier’in Fransız edebiyatının klasiklerinden sayılan Adsız Ülke ve Fyodor Dostoyevski romanlarını okuduktan sonra roman yazmayı bıraktığını söylemiştir. Şiirde ise lise son sınıfta Ömer Hayyam, Nedim, Yahya Kemal Beyatlı, Tevfik Fikret, Ahmet Haşim gibi şairleri taklit etmiştir.

1947’de ‘Yad’ isimli ilk şiiri Yedigün dergisinde yayımlanan şair, 1948’de Kaynak dergisinin açtığı bir şiir yarışmasında ikincilik kazandı. Seçici kurulda bulunan şair-yazar Nurullah Ataç, birincilik adayının Uyar olduğunu açıklayarak, ileride çok iyi bir şair olacağını söylemişti.

1949’da ilk kitabı ‘Arz-ı Hal’ Kaynak Yayınları’ndan çıkan Uyar, 1952’de ‘Türkiyem’ adlı ikinci kitabını Nurullah Ataç’ın ön sözüyle yayımladı. Kitap, o ve sonraki dönemlerin ünlü şairlerinin kitaplarının yayımlandığı yayınevlerinden biri olan Varlık Yayınları’ndan çıktı.

Uyar’ın 1959’da yayımladığı üçüncü kitabı ‘Dünyanın En Güzel Arabistanı’nda yer alan şiirlerden biri olan ‘Göğe Bakma Durağı’, kendi şiir serüveni içerisinde hem oluşturulan modern yapı ve ses, hem de modernist yaklaşımlarla yeni imgeler kurma açısından dönüm noktası olarak gösterilirken, ‘Uyar şiirinin ana gövdesinin homojen bölgelerinden biri’ olarak tarif edildi.

Uyar’ın şiirinde yalnızlıkla umut, varlıkla yokluk, çıkmazla kurtuluş hep bir aradadır. Şiirlerinde ‘şairaneliğe’ çok az yer veren Uyar bu durumu “Şiirde şairaneye hep karşı oldum. Ama… bir dönemin şairanesine. Değişen dünyayla bütünleşen şiir, hayattan yola çıkan, her dönemde kendi şairanesini yaratır. Kaçınılmaz olgudur bu. Şairanelik sadece sözcüklerde, imgelerde değildir, takınılan tavırdadır biraz da. Örneğin hecenin şairanesi gurbette, hasrette aşk kırgınlıklarında idiyse, Garip’in şairanesi kentli küçük adamın bulduğu ile yetinirliğinde, bir bakıma vurdumduymazlığındadır” sözleriyle açıklamıştır.

UYAR’IN HAYATI

Konya Askeri Okulu, Işıklar Askeri Hava Lisesi ve Askeri Memurlar Okulu’nu bitirip, Posof, Terme ve Ankara’da personel subayı olarak görev yapan Uyar, henüz Askeri Memurlar Okulu’nda öğrenciyken 1947’de annesinin isteği üzerine Yezdan Şener ile evlendi. 18 yaşında baba olan Uyar’ın bu evlilikten Semiramis, Tunga ve Şeyda adında üç çocuğu oldu.

1966 yılında Yezdan Şener’den boşanıp İstanbul’a yerleşen Uyar, o dönem Cemal Süreya ile ilişkisi bitme aşamasında olan öykü yazarı Tomris Uyar ile şiir üzerine mektuplaşmaya başladı.

Kendisini esin perisi olarak hissettiği Tomris Uyar’la 1969 yılında evlendi ve Hayri Turgut adında bir erkek çocukları oldu.

Göğe Bakma Durağı

İkimiz birden sevinebiliriz göğe bakalım

Şu kaçamak ışıklardan şu şeker kamışlarından

Bebe dişlerinden güneşlerden yaban otlarından

Durmadan harcadığım şu gözlerimi al kurtar

Şu aranıp duran korkak ellerimi tut

Bu evleri atla bu evleri de bunları  da

Göğe bakalımFalanca durağa şimdi geliriz göğe bakalım

İnecek var deriz otobüs durur ineriz

Bu karanlık böyle iyi afferin Tanrıya

Herkes uyusun iyi oluyor hoşlanıyorum

Hırsızlar polisler açlar toklar uyusun

Herkes uyusun bir seni uyutmam bir de ben uyumam

Herkes yokken biz oluruz biz uyumayalım

Nasıl olsa sarhoşuz nasıl olsa öpüşürüz sokaklarda

Beni bırak göğe bakalım

Senin bu ellerinde ne var bilmiyorum göğe bakalım

Tuttukça güçleniyorum kalabalık oluyorum

Bu senin eski zaman gözlerin yalnız gibi ağaçlar gibi

Sularım ısınsın diye bakıyorum ısınıyor

Seni aldım bu sunturlu yere getirdim

Sayısız penceren vardı bir bir kapattım

Bana dönesin diye bir bir kapattım

Şimdi otobüs gelir biner gideriz

Dönmiyeceğimiz bir yer beğen başka türlüsü güç

Bir ellerin bir ellerim yeter belliyelim yetsin

Seni aldım bana ayırdım durma kendini hatırlat

Durma kendini hatırlat

Durma göğe bakalım.