EkoFin

Yrd. Doç. Dr. Şükrü UMARBEYLİ
sukruumarbeyli@hotmail.com
Yrd. Doç. Dr. Şükrü UMARBEYLİ

(SAGP) Satın alma gücü eridi!

Yayın Tarihi: 28/11/22 07:00
okuma süresi: 6 dak.

Satın alma gücü paritesi (SAGP) dünyadaki ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını ortadan kaldırarak, farklı para birimlerindeki satın alma güçlerini eşitleyen değişim oranını ifade etmektedir. Çeşitli, ülkeler arasındaki fiyat farklılıklarını karşılaştırmak aslında çok zordur; çünkü bazen çok farklı sonuçlar da verebilmektedir. Farklı para birimlerinin kullanılması ve bunun yanında çeşitli ekonomik verilere dayandırılmasına bağlıdır aslında. İki ülkedeki farklı para birimlerine bağlı olarak karşılaştırmak için fiyat düzeyi farklılıklarını ortadan kaldırmak gerekmektedir. Yani Amerika’daki bir ürünün Kıbrıs’taki ürünlerle karşılaştırmak için parite (bir ülkenin para biriminin, başka bir ülkenin parası karşısındaki değerine parite denir. Kısaca bir para biriminin değerini ifade ederken, başka bir para birimine karşı değerini ifade eder) kullanılması gerekmektedir. Bu mevcut satın alma gücü paritesi reel bir karşılaştırmayı sağlamaktadır. Bu gösterge tek bir mal değil de piyasada yer alan çeşitli mal ve hizmetlerden oluşan bir sepet oluşturarak yorumlanmaktadır. Sonunda ise iki ülke arasındaki farklılıklar ortadan kalkarak gerçek bir karşılaştırma yapılmış olur. Bu sepetler hesaplanırken ülkelerin ulusal para tutarlarının birbiri ile oranlanması sonucu meydana çıkmaktadır. Bu oranlar da kullanılarak farklı para birimine göre dönüşüm yapılarak gerçekçi bir karşılaştırma yapılmaktadır.

Şimdi gelin satın alma gücü paritesi nasıl hesaplanır kısaca ona bir göz atalım. Örneğin: 1 kilo armutun Amerika’da 5,5 dolar, Kıbrıs’ta ise 25 lira olduğunu düşünerek hesaplayalım. Amerika’da yaşayan ve yıllık geliri ortalama asgari 15.000 dolar olan bir kişinin, yılda yaklaşık 2.727 kilo (15.000/5,5dolar) armut alabilir. Aynı miktarda elmayı Kıbrıs’ta alabilmesi için yıllık gelirin 68.181 lira olması gerekmektedir. Eğer 1 doların 18.50 liraya eşit olduğunu düşünürsek, Amerikalı bir vatandaşın geliri 15.000 * 18.50 olduğundan 277.500 lira iken; Kıbrıs’taki bir vatandaşın ise 68,181/18.50 olarak yaklaşık 3.685 dolar geliri oluşur. Eğer Amerikalı vatandaş Kıbrıs’a gelip parasını TL’ye çevirirse bu para ile 277.500/25 olarak 11.100 kilo armut satın alabilmekteyken; bunun yanında Kıbrıs’taki, bir vatandaş Amerika’ya gidip parasını dolara çevirdiğinde 3.685/5,5 olarak takribi 670 kilo armut alabilir. Satın alma gücü paritesi, bu iki vatandaşın gelirlerini kendi ülkelerinde harcadığı varsayımına göre hesaplanmaktadır. Yani Amerikalının 15.000 dolarıyla, Kıbrıslı Türk’ün ise 68,181 lirasıyla aynı miktarda armut alabildiğini hesaba katarız.

Böylece SAGP formülü şu şekilde olmuş olur: SAGP (Kıbrıs/ABD) =25/5,5=4,545 TL/dolar. Böylece Amerika’da her 1 kilo armut için 5,5 dolar ödenmesi gerekirken, Kıbrıs’ta 4,545 lira ödenir. Bu oran sayesinde mevcut para ile Amerika’da ve Kıbrıs’ta satın alınabilecek armut miktarının karşılaştırılması sağlanmaktadır. Satın alma gücü paritesinin temel amacı tek bir ürünle değil dediğim gibi piyasadaki mal ve hizmetlerin genelini kapsayan Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) ve harcama bileşenleri için hesaplanmaktadır. Böylece uluslararası reel karşılaştırmasına yönelik göstergelerin elde edilmesini ortaya çıkarmaktadır. GSYİH bir ülkenin ekonomik büyüklüğünü gösterirken, kişi başına olan GSYİH ise ülkede yaşayanların refah düzeyini göstermektedir. SAGP ise ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını gidererek, GSYİH ve bileşenlerinin uluslararası karşılaştırmalara imkân veren ortak bir değişim oranı olarak kullanılır.

Özellikle uluslararası gelişmişlik karşılaştırmalarında ortak bir döviz kuruna dönüştürülerek kişi başına GSYİH değerleri kullanılmaktadır. Karşılaştırmalarda döviz kuru kullanılarak ortak bir para birimine çevrilen harcamalar, yalnızca alınan mal ve hizmetin hacmini değil, ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını da yansıtmaktadır. SAGP ile bu fark giderilerek, reel mal ve hizmet hacimlerinin karşılaştırılmasına olanak sağlanmaktadır.

Satın Alma Gücü Paritesine göre GSYH’de Türkiye’nin Avrupa’daki sıralaması ise şöyle değişti. 1980’de Avrupa 8'incisi olan Türkiye 1985, 1990, 1995 ve 2000 yıllarında 6. sırada yer aldı. 2012-2019 yılları arasında Avrupa’da 5’inci olan Türkiye 2020 ve 2021 yıllarında ise 4’üncü olmuştu.

IMF verilerine göre Türkiye’nin 2021 yılında SAGP’ye göre GSYH’si 2 trilyon 954 milyar dolar oldu. 2000-2021 yılları arasında GSYH sadece 2001 ve 2009 yıllarında önceki yıla göre düşerken diğer tüm yıllarda artış göstermişti.

SAGP’ye göre GSYH 2002 yılında 730 milyar dolar iken 2006 yılında 1 trilyon doları aştı. 2015’te 2 trilyon dolarını geçen SAGP’ye göre GSYH IMF tahminlerine göre 2022 yılında 3 trilyon barajını aşarak 3,3 trilyon dolar olacak.

IMF’nin Ekim 2022 tarihli Dünya Ekonomik Görünümü verilerine göre 2021 yılında satın alma gücü paritesine göre GSYH’de Türkiye dünyada 11. sırada, Avrupa’da ise dördüncü sırada yer alıyorken, zirvede ise 27,2 trilyon dolar ile Çin yer alırken ardından 23 trilyon dolar ile ABD geliyor. 2022 yılı sonunda IMF tahminlerine göre 11. sırayı koruyacak gibi görülüyor.

#mesajınızvar
Levent ÖZADAM'dan
#mesajınızvar
Gözden Kaçmadı
#gozdenkacmadi

Yorumlar

Dikkat!
Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.

Diğer Yrd. Doç. Dr. Şükrü UMARBEYLİ yazıları