Garip bir ekonomiden geçiyoruz!

Enflasyon son yıllarda hızlı bir şekilde rekora koştu. Ama garip olan şey talebin devam etmesi yani canlı kalmasıdır. Temel ihtiyaçları dışarıda tutarsak ya da düşük değerdeki malları ayrı tutarsak, artan fiyatlar karşısında normal şartlarda talebin gerilemesi kaçınılmaz olurdu; ama tam tersi oluyor. Fiyatlar artıyor ve bizim taleplerimiz de artıyor. Normalde bu teorilere aykırı bir durum ama neden böyle oluyor gerçekten bu garip bir olay ve bunu incelemek gerçekten şart olmuş durumda. Büyük bir çelişki söz konusu gelin şimdi bir bu duruma bakalım.

Mevcut kasım enflasyonu %114,35 oranında ve banka mevduat faizleri %19-20 seviyelerinde seyrediyor. Gelecek enflasyon tahminlerine bakacak olursak yine reel faiz olarak hesaplandığında seneye yine negatif reel getirisi olacak bir tablo karşımıza çıkmaktadır. Genel olarak paranızın yine enflasyon karşısında getirisi eriyeceğinden dolayı tasarruf sahipleri bu durumda mevduat yerine alım gücü kaybını ilerleyen zamanlarda daha da kaybetmemek için büyük tasarruflarını araba değişimi, borsa ve gayrimenkul alımları için kullanıyorlar ve diğer taraftan ise daha küçük tasarruf mevduatlarında ise kişiler pahalılığın süreceğinden dolayı mal alımlarını artırıyorlar ve stok yapıyorlar ve küçük de olsa borsaya yöneliyorlar.

Faiz ve enflasyon tutarsızlığı ve uygulanan para politikasından dolayı bir şekilde paradan kaçış söz konusu oluyor ve diğer taraftan ise diğer farklı bir bakış açısını ortaya koyan kişiler ise fiyatların çok aşırı pahalı olduğunu, bu ortamda analiz yapmadan bunu savunan kısımların marketlere fiyatlardan dolayı yüklenmelerinin söz konusu olduğunu görüyoruz. Gerçekten pahalılık var ama bu ortamda bu fiyatlar kaçınılmazdır. Restoranlarda yediğimiz yemek fiyatlarını evde yapsanız ne kadara mal olur hiç hesapladınız mı? Bir bakmanızı tavsiye ederim genellikle hesap yapınca göreceksiniz ki çok da aşırı bir fark çıkmayacak o çıkan farkta kar marjı olacak ki bu da normaldir, çünkü eskiden de bu kar marjları aynen vardı ve devam ediyor. Eriyen paradır; ortaya çıkan pahalılıktır ve ayakta kalmak için fiyat artışları kaçınılmazdır.

Özellikle küçük esnaf çok etkilenmiştir. 2 kişi çalışan bir işletme düşünün sabit giderleri aylık bazda kazandığı para ile dükkânı döndüremeyecek şekle gelmiştir. Ne kadar zam yapsa zorlanacaktır ve bu şartlarda ayakta kalmaya çalışıyorlar. Herkes yaşam mücadelesinde bir şekilde savaşıyor ve ayrıca her kesim de kendince haklıdır.

Yapılan ekonomi politikasında tüketim ağırlıklı olarak bir süreç dönerken büyümeye ve istihdama destek oluyor gibi görünse de başta gayrimenkul ve borsa olmak üzere birçok alanda balon fiyatlar oluşuyor. Borsa yukarı yönlü rekora koşuyor elbet bu ortamda ama bir gün gelecek faiz, enflasyon düzeyi üzerine çıkmaya zorlanacak ve çıkacak işte o zaman da borsa ve gayrimenkul fiyatları çöküşe geçecektir.

Tüketiciler son dönemlerde mevduatta anaparayı korumak için dövize yönelmiş durumdalar. Bu durumda ülkemizde mevduatların birçoğunun yabancı parada kalmasının sonucu olarak, bankaların TL aramasına yol açmaktadır. Merkez Bankası bültenine bakacak olursak piyasadaki mevduatların yabancı para oranları %80 civarlarında genel olarak bir dövizleşme söz konusu ve Türk Lirası %20 seviyelerinde vadeli mevduatta kendine yer buluyor. 2023 yılında ekonomik yankılar sürecek en azından 3. çeyreğe kadar ve daha sonra toparlanma süreçleri ile 2024 yılı normalleşmeye doğru gidecek gibi görülüyor; elbette yeni sürprizler ortaya çıkmaz ise.