EkoFin

Yrd. Doç. Dr. Şükrü UMARBEYLİ
sukruumarbeyli@hotmail.com
Yrd. Doç. Dr. Şükrü UMARBEYLİ

“Asrın felaketinin ekonomik yüzü”

Yayın Tarihi: 06/03/23 07:00
okuma süresi: 5 dak.

Gerçekten büyük bir yıkımla gelen depremlerde büyük can kayıpları yaklaşık görülen 45 bin üzeri hayatını kaybeden vatandaş ki umarım çok daha fazla bu sayı artmaz ve yine yaklaşık 88 bin bina ve bağımsız yapının yıkımı gerçekleşirken yaklaşık maliyeti 80-85 milyar dolar olarak hesaplanan bir enkaz ile karşı karşıyayız. Çok büyük bir facia Allah yardımcımız olsun!

Toplam 11 ilde meydana gelen bu deprem Türkiye’nin GSYH’nin %10’unu etkilerken toplam gelirlerinde yaklaşık %30’luk kısmını etkileyecek gibi görülüyor. Genel olarak bu doğal afetlerde iklim krizleri %10 gelir kaybı yaratırken, diğer taraftan jeolojik riskler ise %50’ye kadar gelirlere etki edebiliyor.

Ekonomik büyümeye de uzun vadede etki eden bu afetlerde, doğrudan ve dolaylı olaraktan büyük kayıplar ortaya çıkmaktadır. Kaybedilen elektrik enerjileri, telefon sistemleri, okullar, hastaneler ve yolların yapımı, inşaatların yeniden yapılması ve tarım arazilerinin tekrardan toparlanması süreçleri büyük önem taşımaktadır. Özellikle inşaat yapımı için demir, çelik ve tuğla maliyetleri artış gösterecektir; çünkü aşırı bir talep olacaktır. Bu da enflasyonist ortamın devam edeceğini göstermektedir.

Geçen hafta Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası 50 baz puan politika faizini aşağı çekerken, Amerika Merkez Bankası 25 baz puan indirim yaparken, İngiltere ve Avrupa Merkez Bankaları ile 50’şer baz puan indirim yaptılar. Konu enflasyon ile mücadeleye devam etmek. İstenilen rakamlara gelinceye kadar bu faiz artışları devan edecek gibi görülüyor. Faiz artışları ile daraltıcı para politikası devam ederken, enflasyon istenilen rakamlara gelince artık faizlerde düşüşleri göreceğiz. Şimdilik artışlar devam ediyor ama eskisi kadar agresif değil yavaş yavaş hız kesecektir. Gelişmiş ülke ekonomileri bir şekilde oturmuş olduğundan dolayı bu güveni veriyorlar ve faizler enflasyon ile denge noktasına mutlaka gelecektir çünkü faiz enflasyonu etkileyen bir enstrümandır.

Afetler, ekonomik büyüme, enflasyon, GSYH, dış ticaret dengesi, merkez bankası rezervleri üzerinde yarattığı olumsuz etkinin yanı sıra vergi ertelemeleri, tahsil edilemeyen vergiler nedeniyle kamu gelirlerindeki azalmanın, hasarların tazmini için yapılan kamu harcamalarındaki artışın kamu maliyesi üzerinde büyük bir yük yaratacağı aşikardır. Özellikle sigortanın önemi devreye girer ve devlet bunu ön plana çıkartarak zorunlu deprem sigortasını politika haline getirmelidir. Diğer taraftan yeni kentsel dönüşümler yapılıp riskli şehirler yenilenmeli veya yerleri değiştirilmelidir. Yapı denetimi süreçleri artırılarak hızlandırılmalıdır. Tekrardan düzenlemeler yapılmalı tehlikeli ve riskli binalar güçlendirilmeli ya da yıkılmalıdır. Özellikle kamu maliyesinin ilerleyen zamanlarda daha da kan kaybetmesinin önlenmesi için politika yapıcıları önlem alıcı koşulları ortaya koymalıdır.

Ekonomik olarak doğal afetler sonrası mikro düzeyde kısa vadeli, orta ölçekli ve makro düzeyde uzun vadeli planlamalar yapılmalıdır. Şimdi gelin bunlara bakalım:

Mikro Ölçek (Hane halkları, KOBİ’ler/Çiftçiler), Orta Ölçek (Sigorta Şirketleri, Finansal Kurumlar, Bağış Veren Organizasyonlar, STK’lar, Tarım Endüstrisi, Kooperatifler) ve Makro Ölçek (Devlet) Sigorta Araçları Mülkiyet temelli garantiler, mahsul ve hayat sigortası, endeksli mülkiyet, hayvancılık ve mahsul sigortası, hava durumu finansal korumaları, ulusal sigorta programları STK’lar ve kooperatifler için parametrik sigortalar, sigorta şirketleri için reasürans, felaket bonoları, geçici reasürans, devlet risk transferi (örneğin devlet reasüransı, felaket bonosu, geçici reasürans), koşullu krediler, KGF kredileri, bölgesel felaket havuzları Dayanışma Kamu yardımı, insani yardım kamu garantileri, kurtarmalar iki yanlı, çok yanlı yardımlar, AB dayanışma fonları Tasarruf ve Krediler Tasarruflar, mikro tasarruflar, mikro krediler, elverişli varlıklar, gıda depoları, borç verenler Acil likit fonlar Rezerv fonlar, afet sonrası krediler, bağışlar Bütçe programlarından diğer sapmalarda ayrıca hesaplanmalıdır. Doğal afet öncesi ve sonrası için hem kamu kesimi hem de özel kesim tarafından alınabilecek çok çeşitli bu önlemler ile genel olarak yapılacak uygulamalar ile yaraları hızlı bir şekilde sarmaları ancak planlı ve koordineli bir şekilde yapılacak uygulamalar ile başarıya ulaşacaktır.

#mesajınızvar
Levent ÖZADAM'dan
#mesajınızvar
Gözden Kaçmadı
#gozdenkacmadi

Yorumlar

Dikkat!
Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.

Diğer Yrd. Doç. Dr. Şükrü UMARBEYLİ yazıları