Rezerv para savaşları, etrafınızda neler oluyor?

Dünyada küresel ticarette %80-85 civarına yakın olarak dolar kullanılıyor. Diğer taraftan dünya rezerv parası bildiğiniz üzere de dolar olduğu için Amerika tarafından sınırsız basım yapılıyor. Tabii bu arada en büyük borç yükü de yaklaşık 22 trilyon dolar civarı Amerika’da ama kimsenin umurunda değil; çünkü ne kadar para basarsa bassın talepten dolayı sıkıntı olmuyor. Pandemi döneminde Amerika Merkez Bankası ve Avrupa Merkez Bankası sırası ile yaklaşık 4,5 trilyon Dolar ve Euro ayrı ayrı basım yaparak 9 trilyon Dolar ve yine o rakamlara yakın Euro piyasaya girdi. Genişletici para politikası uyguladılar. Aslında şimdiki enflasyonun nedenlerinden birinin ilk adımının atıldığı zamanlar bunlar.

Konteyner krizini hatırlayacaksınız. Dünyanın en büyük konteyner üreticisi Çin ürettiği konteynerleri Amerika’ya yolladığı zaman yapılan anlaşma gereği geri dönmesi için Amerikan malları ile tekrardan doldurularak gönderilmesi söz konusuydu. Amerika'da üretim yok sadece tüketim var. Bundan dolayı konteynerlerin çoğu Amerika’da kaldı ve içleri doldurulamadı; bu defa konteyner krizi ortaya çıktı. Bu da fiyatların artmasına neden oldu. Şu anki enflasyon sebeplerinden biri de bu aslında.

Çin gelecekte küresel ekonomide özellikle 2030’dan sonra 2050 yıllarında çok daha büyük olacak ve ardındaki Amerika’da yerini Hindistan’a bırakacak. Bu tabii ki sıkıntı olacak çünkü güçlü değilseniz paranız da sorgulanmaya başlar. Amerika zamanında Suudi Arabistan ile Petro-Dolar anlaşması yapmış ve petrolün satışının sadece dolar ile yapılmasını kararlaştırmıştı; karşılığında ise Amerika Suudi Arabistan’ı koruyacaktı. Geçen aylarda Çin, iki kavgalı devlet İran ve Suudi Arabistan’ı bir masaya oturtmayı başardı ve petrolü dolar dışındaki para birimleri ile de satabilecekleri konusunda görüştüler. Ilımlı bir hava vardı. Neden olmasın dediler?

Çin petrol ödemelerini yuan ile ödüyor. Karşısındaki devletler de doğal olarak güvence istiyorlar. Çin’de gidin Hong Kong Borsası’na orada size yuanınızı altına çevireyim diyor. Parasını garanti altına aldı. Çin ile Tayvan gerilimini siz ne sandınız? Amerika Çin’in büyümesini engellemek için çalışıyor. Çünkü Tayvan Limanı Çin lojistiği için büyük stratejik önem taşıyor.

Başka bir bakış açısı Rus-Ukrayna Savaşı neden çıktı? Cevap veriyorum: Rezerv para savaşı. Rusya’ya karşı yaptırım yapıldı ve ödeme sistemleri kapatıldı. Para transferi yapamaz hale geldi. Sonra ne oldu? Rus tahvillerinin süresi gelince Rusya karşılığında dolar ödemesi yapacaktı. Bu nasıl olacaktı? Açın dedi sistemi ödeyim? Savaşta ilk faiz artıran Rusya Merkez Bankası oldu. Para çıkışlarını ülkelerinden engellediler. Hep planlı gittiler. Geleceği görüp oynadılar. Gazı ruble ile satmaya başladılar alan aldı almayana gaz kesildi. Çoğu ülke enerji bağlılıklarından dolayı kabul edip, Ruble ile Rusya’ya ödeme yaptılar.

Şu an Çin ucuz üretim yapıyor ama lojistik olarak uzak kaldığı için yeni bir yola ihtiyacı var. İpek yolundan geçip depo oluşturacak ülkelere ihtiyacı var. Türkiye şu an Çin’li ortaklar ile depolama için yerler inşa ediyor. Avrupa’ya lojistik dağılımları yapacaklar. Çin bu işten çok karlı çıkacak; çünkü teslimat süresi çok kısalacak. Muhtemelen bir ay yerine, bir hafta olacak.

Ülkelerin büyümesi için enerjiye ihtiyacı var. Enerji talebi olduğu sürece ülkelerin büyümesi kaçınılmazdır. Özellikle 2050 yılında küresel ısınmadan dolayı karbon salınım tüm dünyada sıfırlanacaktır. Burada artık hidroelektrik santralleri, rüzgar türbinleri, solar güneş enerjileri, geri dönüşüm atıkları vs. gibi sistemler devrede olacak. Mesela örneğin İstanbul Belediyesi çöp atıklarından, 70 bin eve elektrik enerjisi veriyor. Dünya artık tersine dönüyor. Çin uzun süredir bu enerjileri nerede toplayacak diye kafa yorarak onlar için batarya çalışmalarını sürdürüyor. Bunlar çok önemli konular bunları düşünüp ilk yapanlar çok farklı bir dünyada olacaklar. Teknoloji artık çok önemli artık paket servisler dron ile olacak. Hızlı ve sıfır emisyon. Daha ucuz ve daha dijital, temiz bir dünyaya evrileceğiz.

Bu sıfır emisyon çalışmalarını yapmazsak dünya bu nüfusu da kaldıramayacak. Sera gazları, karbon salınımları bildiğiniz gibi doğa düşmanıdır. Sel, su baskınları, deprem, doğal afetler, kasırgalar ne varsa artarak, insanlık kendini yok edecektir. Ondan dolayı önümüzdeki 25 yıl çok büyük gelişmelere imza atacaklar izlemeye devam edin. Yeşil ekonomi de kaçınılmazdır. Ekonomik büyüme uğruna doğayı da katletmemek lazım; artık bunu da dünyadaki ülkeler farkına varmış durumdalar. Yeni aktörler yavaş yavaş ortaya çıkacak ve zamanla Dolar da rezerv para sisteminde uzaklaşacaktır. Evet bir anda olmaz ama gidişat aynen bunu gösteriyor. Bundan dolayı artık her türlü olaylar mümkün olacaktır ve bizler de izlemeye devam edeceğiz.