Zam yağmuruna hazır olunuz!

Türk Lirasının değer kaybetmesi sonrası yükselmeye ve dalgalanmaya devam eden döviz kurları, ülke ekonomisinde ve siyasetinde yaşanan istikrarsızlık, art arda gelen zamları daha fazla tetiklemekte, pahalılığı daha fazla yükseltmektedir... Yaşanılan tüm bu olumsuzluklar altında vatandaş gün geçtikçe daha fazla eziliyor, daha ağır bir yükün altına itiliyor...

Önümüzdeki aylardan itibaren KKTC'de devletin, vergilere ve harçlara ciddi oranlarda zam uygulanacağına kesin gözle bakılmaktadır... 2022 yılı ile de birlikte rekor devlet zamları yolda olduğunun önemli sinyalleri kendini göstermeye başlamıştır... Bunlardan, KKTC'de yaşayan tüm vatandaşlar ciddi anlamda etkilenecektir... Revize edilen yeni hükûmet ve revize olan başbakan, fiyat artışlarına karşı özellikle dar gelirli KKTC vatandaşını koruyacak çalışmalar hazırlayarak, bunu hiç zaman kaybetmeden uygulamaya koymalı, bunlar için kaynak oluşturmalıdır...

Günü kurtarmaya yönelik uygulamalardan kesinlikle uzak durulmalı, sözde değil gerçek anlamdaki somut uygulamalarla vatandaşa destek sağlanmalıdır...

Yeni hükûmet, istikrarsız fiyat artışlarına yönelik çok acil önlemler almalı, çalışmalar başlatmalıdır...

Artan maliyetler iş dünyasını da zorladığından, bu yönde de sektörlerle birlikte krizden çıkış yolları daha etkin ve geniş aranmalıdır... Bütünsellik içerisinde hareket etme zorunluluğu vardır... Bu aşamadan sonra mevcut hükûmet ve gelecek olan yeni hükûmetler bu konuda kesinlikle "umut tacirliği" yapmamalıdır, ülkenin içinde bulunduğu durum ortadadır... Bu bilinçle, etkin ekonomi ve finans politikaları geliştirilmelidir... Acilen önlemler artırılarak, kaynaklar yaratılmalıdır... Bu, vatandaşın boğazına sarılarak yapılmamalıdır... Emekliyi, asgari ücretliyi, işçiyi, çiftçiyi, hayvancıyı koruyacak projeler geliştirilmelidir... Ciddi planlamaya gidilmelidir... Kaynak yaratma konusunda daha istekli, net ve açık olunmalıdır...

Akaryakıt, tüp gaz, tütün ve yüzde 25 civarında da ekmek fiyatlarına gelen zammın ardından, içme suyuna da yüzde 25'e yakın zam kararı alınması, devletin bu yıl yüzde 30'un üzerinde rekor düzeyinde zammı gündeme getirme olasılığını yükseltmektedir... Önümüzdeki günlerde daha fazla zam haberi ile karşılaşacağımız kesindir...

Gıda fiyatlarına zam yağmuru kesintisiz devam ediyor... Sabit ve dar gelirli vatandaşın satın alma gücünün gün geçtikçe mum gibi erimesi, kişilerde düşüncesel ve duygusal davranışları olumsuz yönde etkiliyor...

Devlet zamları; pasaport, kimlik, sürüş ehliyeti, trafik harçları, yargı harçları, tapu harçları, damga pulu ile birlikte çok sayıda devlet kalemine ciddi oranlarda fiyat artışının yaşanabileceği yönünde önemli hazırlıklar KKTC'de beklenmektedir... Bunun en büyük nedeni de kamu maliyesinde yaşanan çok ciddi eksikliklerdir... Bu konu kendini her yönden şimdi daha fazla göstermektedir...

Geldiğimiz noktada kamu maliyesi tamamen iflas noktasına getirilmiştir...

Anlayacağını ülkemiz, çok ciddi kamu maliyesi krizi ile karşı karşıyadır... Devletin pek çok kamu kalemine yapmayı düşündüğü zamlar, ciddi bir pahalılığı da beraberinde getirecek ve olumsuzlukları daha fazla tetikleyecektir...

Şu an ve önümüzdeki süreçlerde devletin, kamu maliyesinde çok ciddi tasarruf tedbirlerine gitmesi kaçınılmaz bir zorunluluk haline gelmiştir! Devletin hemen acilen tasarruf tedbirlerine gitmesi gereken önemli bir sürece giriyoruz... Kamu maliyesinin gün geçtikçe daha fazla açık vermesinden, kan kaybetmesinden dolayı acilen disiplin altına alınacak uygulamalara gidilmelidir... Bunun için liyakata dayalı, dünya vizyonu olan kişilerce kamu maliyesinde tasarruf tedbirlerine yönelik derinliğine ve genişliğine çok boyutlu çalışmalara hemen başlanmalıdır...

Zam yağmuru sürmesi halinde yaşanılacak olumsuzluklar, toplumsal endişeyi, kaygıyı ve travmaları artıracaktır... Bunlardan tüm kesimler ciddi boyutlarda etkilenecektir... Toplumsal davranış etkileri açısından da değerlendirmeler yapılması ve hemen önlemlerin alınması gerekmektedir...

Bu nedenle öncelikle yapılacak şey, tasarrufa hemen devletten başlanmalıdır... Bu konuda ilk ve en ciddi adımı devlet atmalıdır ve kamuda hemen tasarrufa gitmelidir... KKTC kamu maliyesinin sürdürülebilir bir yapıya dönüştürülmesi gerekmektedir... Kamudaki tüm gereksiz harcamaların önüne geçilerek, tasarruf yoluna acilen gidilmelidir. Ayrıca, istihdamda kayıtlılığı artırmak için, başta inşaat, turizm vb. sektörlerdeki kayıt dışılığın çok fazla olabilen sektörlere yönelik analizler ve denetimler artırılmalıdır... Kayıt dışı sektörler mercek altına alınmalıdır... Gayrimenkul vergilerine yeni düzenlemeler getirilmelidir... Daha fazla, yaşamsal zenginliğe sahip olandan, daha yüksek vergi alınmalı, bunun için dünya standartlarına sahip; araba, ev, yat, mal, mülk vb. takip sistemleri geliştirilmelidir... İş geliri yanında, yaşamsal lüks kriterlerine göre vergi sistemleri uygulanmalıdır...

Kamu kurumlarının ve kuruluşlarının en baştan en aşağıya doğru harcamalarında tasarruf sağlanması için gereksiz bürokratik işlemler azaltılarak, kamu kaynaklarının en ekonomik, en verimli ve en etkili şekilde kullanılmasına yönelik tedbirler hemen alınmaya başlanmalıdır... Bu tedbirler her yeni hükûmet kuruluşunda yapıldığı gibi sözlerle değil, somut uygulamalarla kendini göstermelidir... Kamu bütçesi bu doğrultuda kalem kalem tasarruf tedbirleri uygulanarak değişikliğe giderek yapılandırılmalıdır... Kamudaki olumsuz, hantal yapı alışkanlıklarının tümü kaldırılmalıdır ve bunlara imkân veren uygulamalardan kaçınılmalı, gerekli tedbirler ve irade en başta ortaya konmalıdır...

Kamu maliyesinde acilen atılması gereken tasarruf tedbiri adımları:

1. Tüm kamu harcamaları detaylı bir şekilde günün şartlarına, teknolojik imkânlara göre tekrardan elden geçirilerek, verimsiz harcamalar durdurularak, oluşturulacak kaynaklar acil ve öncelikli alanlara kaydırılmalıdır.
2. Etkin olmayan bütçe uygulamaları tamamen kaldırılmalıdır.
3. Kamu kurumlarının ve kuruluşlarının harcama yetkileri, teknolojik olanaklar ölçüsünde günün şartlarına göre tekrardan gözden geçirilmeli, kaynakların en verimli şekilde kullanılması için, kullanım veya tutar kısıtlamaları da dahil her türlü etkin tedbirler alınmalıdır.
4. Kamu kurumlarının ve kuruluşlarının yönetim şekli günün şartlarına ve imkânlarına göre tekrardan yapılanarak, kâğıt, toner vb. kullanımı en düşük düzeye indirilerek, rapor, form vb. dökümanlarla ilgili tüm uygulamalar ve bunların dağıtımı tamamen elektronik ortamlarda yürütülmelidir. Haberleşme giderleri en düşük düzeye düşürülmeli, cep telefonu tahsis edilen makam ve kişiler için limit belirlenecek ve bu belirlenen limitler kesinlikle aşılmamalıdır.
5. Kamu binalarında demirbaşların kullanım ömürleri tamamlanmadan değiştirilmemeli, demirbaş ihtiyacı sadece zorunlu olduğu durumlarda yapılmalıdır.
6. Birinci derece millî bayramlar haricindeki tüm organizasyonlar ve kutlamalar, bunlarla ilgili faaliyetler, yemekler, benzeri davetler ve izaz ikramlar düzenlenmemelidir. Ağırlama ve temsil ödenekleri birinci derece zorunlu durumlar dışında kesinlikle kullanılmamalıdır. Düzenlenecek millî bayramlar en ekonomik şekilde organize edilmelidir.
7. Makam araçları, kamu kumlarında ve kuruluşlarındaki devlete ait araçların durumu ve kullanımı gözden geçirilmeli, yeni araç alımına birinci derece aciliyet durumunun dışında gidilmemelidir. Kullanım dışı olan araçlar hemen elden çıkarılmalıdır.
8. Devletin hizmet binaları günün şartlarına göre fiziki durumlarına göre tekrardan düzenlemelere gidilerek gerekirse yoğunluk durumlarına göre binalardaki hizmetler yer değiştirilerek, yeni hizmet binası satın alınmamalı ve kiralanmamalıdır. Mevcut binalar en ekonomik ve en etkin şekilde, hizmet yoğunluğuna göre tekrardan planlanıp, kullanılmalıdır.
9. Teknolojinin gücünden en üst düzeyde yararlanılmalı, tanıtım giderleri en aza indirilmelidir.
10. Kamuda etkin bir şekilde insan kaynakları yönetimi yapılmalı, yeni personel alımı çok iyi planlanmalı ve kesinlikle liyakata önem verilecek şekilde düzenlenmelidir.
11. Partili bürokratlara ilişkin maaş ve ödeneklerinde tasarrufa gidilerek, bunlar için acilen ek tedbirler alınıp, uygulanmalıdır.
12. Partili birçok yandaş firmaya el altından küçük veya büyük miktarlarda ihalesiz işler kesinlikle verilmemelidir.

Kamu maliyesinde atılması gereken tasarruf tedbiri adımları, "yukarıya başka aşağıya tasarruf" şeklinde kesinlikle olmamalı, tasarruf tedbirleri en alt kademelerden en üst kademelere doğru eşit uygulanmalıdır...

Mevcut durumda ve şartlarda sorumluluk üslenen yeni hükûmet hemen kısa, orta ve uzun vadeli "tasarruf tedbirleri" konusunda çalışmalar yaparak, genelge olarak duyurarak, uygulayarak bu konunun yüksek denetleyicisi ve takipçisi bağımsız bir devlet birimi olmalıdır...

Evet, sevgili dostlar... Gittikçe karmaşık bir yapı ortaya koyan devlet yönetme sistemimiz ve baltalanan devlet kamu maliyesi, geldiğimiz noktada, günün şartlarına göre hizmet veremediğini KKTC vatandaşı bir kişi olarak üzülerek gözlemlemekteyim... Okuyucularım olarak sizlerden gelen yoğun mesajlar da düşündüklerimi ve kaleme aldıklarımı tamamen onaylar niteliktedir... Bireysel ve toplumsal farkındalık adına yazdığım yazılarda bir taraftan sorunları tanımlıyorum ve geniş bakış açısına göre de çözüm önerileri ve uyarılar ortaya koyarak, önemli noktalara, bu ülkeyi seven, uluslararası lisanslı Kıbrıslı bir Türk danışman, bilinçaltı davranış bilimci olarak objektif ve tarafsız bir şekilde dikkat çekmeye çalışıyorum...

Bugünkü "Zam yağmuruna hazır olunuz!" başlıklı yazımda vurgulamış olduğum gibi,

Devlet mali yükünü vatandaşın omuzlarına yüklememelidir!

Kontrolden çıkan disiplinsiz kamu harcamalarının verimliliği ve etkinliği günün şartlarına göre  tekrardan düzenlenmelidir!

Devlet sorumluluğunu yerine getirmeli ve tasarrufa gitmelidir!

Tasarrufa devletten, en alt kademelerden en üst kademelere doğru başlanmalıdır...

Yok ettiklerinizle değil, yarattıklarınızla anılmak istiyorsanız bu adımları acilen atmanız gerekiyor...