İngiltere'nin Kıbrıs planı…

Politis'in köşe yazarı Dionysis Dionusu, hafta sonu yayımlanan makalesinde, 5+1 konferans öncesi İngiltere'nin taraflara sunduğu planın detaylarını ve son pazarlıkları yazdı.

İngiltere'nin Kıbrıs sorununa geri döndüğünü yazan Dionusu, "Lute'un İki Vetosu ve İngiliz Planı" başlıklı makalesinde, geçtiğimiz hafta Lefkoşa'nın iki tarafını da ziyaret eden İngiltere Dışişleri Bakanı Dominic Raab'ın ülkesinin hazırladığı planın taslağını taraflara sunduğunu belirtti.

İngiltere'nin sunduğu planın Rumların ulaşmaya çalıştığı desentralize federasyon ile Kıbrıs Türk tarafının son zamanlarda dillendirdiği 'egemen eşitlik' benzeri, iki egemen kurucu devletin oluşturacağı bir model olacağını yazan Dionusu, planın maddelerini ve Guterres'in, Özel Danışman Jane Holl Lute vasıtasıyla taraflara yolladığı konferans için 'olmazsa olmazları' şöyle sıraladı… Ben de özet geçiyorum…

İngiliz Planı...

1-Kıbrıs'ta 1960'tan beri iki toplum vardır ve bugün bulunan iki ayrı egemen toplum (Community States) Kıbrıs Federal Cumhuriyeti'ni oluşturacak. Bunu aynen 1960 anlaşmalarında olduğu gibi yapacaktır. Kurulduktan sonra AB ve BM'nin doğal üyesi sayılacaktır. (Not: Açıkçası community states diye bir kavram ilk kez duyduğum için İngilizce şekliyle bıraktım)

2-Ortak federal devlet, dış politika, ekonomi, güvenlik ve vatandaşlık gibi konularda yetkili olacaktır. 6'ya 3 bakanlar kurulu olacak ve bunun eşit statüde iki eş başkanı olacaktır. Bu kabine üyelerinin atanmasında ya Belçika modeli (her toplum kendi bakanını kendi atar) ya da Kuzey İrlanda modeli (meclisteki siyasi partilerin temsiliyet oranına göre atanır) ile olacaktır.

3-Yasama organı (meclis) 36 temsilciden (24-12) oluşacaktır. Azınlık olan taraf için çeşitli veto mekanizmaları oluşturulacaktır.

4-Planda 'Community States' diye adlandırılacak olan devletlerin kendi anlaşma hakları olacaktır. Uluslararası kuruluşlara üye olabilecekler, uluslararası spor mücadelelerine katılma hakkına sahip olacaklardır. (İskoçya, Kuzey İrlanda ve Galler gibi)

5-İki 'Community States' de uluslararası ilişkiler ve AB konularındaki kararların merkezi hükümet tarafından alınmasına rıza göstereceklerdir. Eğer oy birliği sağlanamazsa, Kıbrıs uluslararası oylamada ve AB içindeki oylamalarda çekimser kalacaktır. (Aynen 3 yıldır Belçika'ya olduğu gibi)

6-Garantiler konusunda, Türk ordusu anlaşmanın imzalandığı anda çoğu bölgeden çekilecektir. Türkiye bunun ardından tek taraflı müdahale hakkı kararını geri alacaktır. 10 yıl boyunca garantiler devam edecek ve sonunda tüm askerler çekilecektir.

7-Toprak konusunda, Maraş ve Güzelyurt da dahil, Akıncı ile Anastasiadis'in üzerinde mutabık kaldığı yüzde 28.2-yüzde 29.2 aralığında bir alan Rumlara geri iade edilecektir.

8-Taşınmaz Mallar konusunda, duygusal bağ kabul edilecek, malın şu anki sahiplerine de söz hakkı verilecektir. Bu konu iade, tazmin ve takas ile halledilecektir.

Pazarlıklar, duyumlar, şartlar...

Dionusu makalesinde, Kıbrıs Rum tarafının siyasi eşitlik ve egemen eşitlik konusunda Kıbrıslı Türklerin ortaya koyduğu tutumun netleşmesini istemek dışında plandan hoşnut olduğunu belirtti. Community States kavramıyla İngilizlerin, Kıbrıslı Türklerin 'egemen eşitlik' istemesine atıf olduğunu yazan Dionusu, bununla birlikte yeni doğum yerine (partonejez) var olan devletin Anayasasının evrilmesinin amaçlandığını da vurguladı.

Egemen eşitlik retoriği konusunda Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlut Çavuşoğlu ile Ersin Tatar arasında ton farkı olduğuna dikkat çeken Dionusu, Tatar'ın iki devletli çözüm demesine rağmen, Dışişleri Bakanının retoriksel konuşup 'iki ayrı egemenlik' dediğine dikkat çekti. Kıbrıslı Türklerin plan eğer referanduma gider ve yine Rumlar 'hayır' derse diye güvence istediklerini de belirten Dionusu, olası bir ret durumunda bu kez tanınma istendiğini yazdı.

BM Genel Sekreterinin Kıbrıs Özel Danışmanı Lute'un taraflarla yaptığı görüşmelerdeki fikirlere de yer veren Dionusu, Guterres'in taraflara bazı ön şartlar sunduğunu belirtti.

Lute'un, Kıbrıslı Rumlara, 'Kıbrıslı Türklerin siyasi eşitliğini ve kararlara etkin katılımını kabul etmedikleri' takdirde 5+1 konferansın toplanmayacağını ilettiğini yazan Dionusu, Kıbrıslı Türklere de, KKTC devletinin tanınması gibi bir şeyin söz konusu olmadığı mesajının iletildiğini ifade etti.

Guterres'in böylesi bir şeyde ısrar edilmesi halinde konferansı toplamayacağının net olduğunu vurgulayan Dionusu, BM'nin 'güç kullanılarak kurulan' bir devleti asla tanımayacağını Kıbrıs Türk tarafına net bir şekilde bildirdiğini yazdı. Genel Sekreterin 'egemen eşitlik kavramının' ise BM parametreleri çerçevesinde tartışılmasını kabul ettiğini belirten Dionusu, Kıbrıslı Rumların kurulacak olan desentralize federasyonun 'işlevsel' olmasının garanti altına alınmasını istediğini yazdı.

***

Makale bu kadar…

Yazılanlarla ilgili bu saat oldu herhangi bir yalanlama görmedim... Doğrulama da görmedim ama ateş olmayan yerden duman çıkmaz. 

Çok geç vakte kadar üzerinde çalıştığım için kendi fikirlerimi başka makaleye bıraktım.

Ama bunca zamandır yukarıda sözü edilen pek çok hususu defalarca yazdığım için gönlüm rahattır.

İngilizlerin bu işin içine iyice girdiğini son makalelerimde yazdım mesela. Desentralize federasyon işini de çok yazmışlığım vardır. En son makalemde Tatar-Çavuşoğlu ton farkını bile yazdığıma göre eksik pek bir şey kalmamış…

Kıbrıs sorunu tarihinin en kritik zamanlarından geçiyor diye bitireyim…